Cumhuriyet’in duyurusundan iki yıl sonra Adana’da Gilodo Nebati Yağ Fabrikası’nı kuran endüstrici Rafael Gilodo ve kardeşi Salomon Gilodo’nun, İngiliz istihbarat servisinin hizmetinde oldukları sav edildi.

Araştırmacı Muharrir Dr. Servet Avşar tarafından gün yüzüne çıkartılan Emniyet Genel Müdürlüğü arşivindeki 11312-11336 numaralı evraklardan yer alan evrak ve takip raporlarına nazaran, Rafael Gilodo’nun mütareke periyodundan itibaren evvel İstanbul, akabinde Adana’da, Türkiye aleyhine İngiliz istihbaratına çalıştığına dair argümanlar yer aldı.

Evraklarda Rusya’daki Bolşevik ihtilalinin akabinde İstanbul’a yerleşen endüstrici Rafael Gilodo’nun Adana’da İngiliz istihbaratına yardım ve yataklık yaptığı kaydedildi.

1924 yılında Adana’da mecburi ikamete gönderilen Gilodo kardeşler bir müddet kentte pamuk ticareti ile uğraştıktan sonra 1925 yılında Gilodo Nebati Yağ Fabrikası’nı kurdu. Türk vatandaşlığına geçen Gilodo kardeşler, İngiltere’den getirdikleri makinelerle soyadlarını taşıyan fabrikada 10 yıl boyunca faaliyet gösterirken, sanayi kuruluşuna daima kuşkulu yabancıların girip çıktığı anlaşılınca lokal halkta kuşkular oluştu. 1934 yılında Başbakan İsmet İnönü’ye, Adana’da esnaflık yapan ve Kıbrıslı Ahmet Rasim imzası ile gönderilen bir ihbar mektubu sonrası Gilodo kardeşler ile fabrika yöneticileri, devrin Türk istihbarat ünitesi MAH ve Emniyet üniteleri tarafından sıkı tabibe alındı.

Yapılan araştırmaların akabinde fabrikanın kağıt üzerinde Gilodo kardeşlere ilişkin olduğu kaydedildi. Araştırmacı müellif Dr.Servet Avşar’ın ortaya çıkardığı emniyet raporlarında kelam konusu fabrikanın “İngiliz sermayesi ile kurulduğu, büsbütün İngiliz emel ve çıkarları doğrultusunda faaliyet yürüten bir bozgun yuvası olduğu” öne sürüldü.

Fabrikanın, “İngiliz istihbaratının Adana’daki zımnî şebekesi olarak faaliyet gösterdiği, Adana’da pamukçuluğu öldürmeyi hedeflediği, Filistin’e gidecek Alman Musevilere yardım merkezi olduğu” tezleri da arşivlerde yer aldı.

Yerli pamuk maksat

Gilodo’nun geçmişi ve sakladığı sırlar hakkında birinci araştırmanın, periyodun Türk istihbarat ünitesi Ulusal Emniyet Hizmeti Riyaseti (MAH) tarafından 24 Ekim 1933 günü gerçekleştirildiği, arşiv belegelerinde yer alırken, Seyhan Valiliği’nden 7 Kasım 1933 günü Emniyet Siyasi Şube ve İçişleri Bakanlığı’na gönderilen yazıda şu tabirler yer alıyor: “Adana’ya ayçiçeği ekimi, Gilodo tarafından sokulmuştur. Bunun münasebeti pamuğun iyi para kazandırmaması ve uzun bir müddet pamuksuzluktan fabrikasını atıl kapasiteden kurtarmak için hammadde sağlaması gösterilmişse de gerçekte bunun Adana pamukçuluğunu öldürmek için İngilizlerin kurguladığı ekonomik bir siyaset olduğundan hiçbir biçimde kuşku duyulmamalıdır.”

Bakanlıktan valiliğe ikaz

İçişleri Bakanlığı tarafından 5 Ekim 1933 günü Seyhan Valiliği’ne gönderilen yazıda, Gilodo Fabrikası çalışanlarının casusluklarını ispat edebilecek tüm hâl ve hareketlerinin izlenmesi emredilirken, “İlinizde bulunan Gilodo Fabrikası’nın; İngiliz sermayesiyle kurulmuş, İngilizlerin kontrol ve denetiminde bir işletme olduğu, şu anda da müdürlük misyonunu yürütmekte olan Gilodo’nun mütareke yıllarında İngilizlerle birlikte çalışmış bir İngiliz casusu olduğu anlaşılmıştır” sözleri kullanılıyor.