AYETEL KÜRSİ

Allahû lâ ilâhe illâ hûvel hayyûl kâyyum,
lâ te’huzûhu sinetûv velâ nevm,
lehu mâ fis semâvati ve mâ fil ârd,
men zellezi yeşfeu indehu illâ bi iznih,
ya’lemû mâ beyne eydihim ve mâ halfehûm,
ve lâ yûhiytune bi şey’im min ilmihi illâ bi mâ şa’,
vesiâ kûrsiyyûhûs semavati vel ârd,
ve lâ yeudûhu hifzuhûma ve hûvel aliyyûl azim.

AYETEL KÜRSİ’NİN FAZİLETLERİ

Kur’ân âyetlerinin en ulusu “Ayetel Kürsi” dir. Ulu Peygamberimiz:1. ‘Bakara Müddetinde bir âyet var ki, O Kur’ân âyetlerinin seyyididir (ulusu – efendisi – en faziletlisidir). Bu Âyetel Kürsidir. Âyetel Kürsî içinde şeytan bulunan bir meskende okunsa; şeytan, o meskenden feryad ederek kaçar ve sur’atle oradan uzaklaşır. O faziletli âyet, ÂyetelKürsidir buyurmuştur.

2. “Yatağınıza yattığınız (yatacağınız zaman), ‘Ayetel Kürsi’yi okuyunuz. Zira orada bulunduğunuz surece koruyucunuz şahsen Aziz Allah kendisi olur ve sabaha kadar o yatağın etrafına (çevresine) mutlaka şeytan yaklaşamaz.” buyrulmuştur. Yeniden buyrulmuştur ki:

3. ‘Her hangi bir mesken ki, içinde ‘Âyetel-Kürsi ve Fatiha Sûresi” okunsa, o gün içinde o meskende bulunanlara hiçbir ziyan ve musibet gelmez. İns ve cin şerrinde emniyette bulunur. Nazar değme olayı da asla olmaz.

Kendi konutunda yahut bulunduğun rastgele bir meskende yahut rastgele bir yerde korkusuzca emniyet ve huzur içinde bulunmak istiyorsan, bu mühletleri oku.

Âyetel-Kürsiyi hiçbir vakit lisanından bırakma. Kendin okuduğun üzere çoluk çocuğuna da öğret. Onlar da okusun. Sen de oku. Dünya bu, kederi de var, tasası de var. Dünyanın sıkıntısından, üzüntüsünden Âyetel Kürsiyi okuyarak Allah’ın büyük kudretine sığınmış olur. O aziz kudret sahibi Rabbimizden yardım dilemiş oluruz. O da bize çabucak yardımını lütfeder.

İnsan şeytanlarının şerrinden, cin şeytanlarının şerrinden ve berbat ruhlu, hain gözlü ismi kimselerin şerrinden emin olmuş olursun.

Âyetel Kürsiyle birlikte “İhlas-Felak-Nâs ve Fatiha” müddetlerini de oku.

Âyetel Kürsi İsm-i Â’zamdır. Bir dileği olan evvel Âyetel-Kürsi’yi okumalı ve sonunda da her ne üzere muhtaçlığı haceti, dileği varsa onları Cenâb-ı Haktan dilemeli (istemeli) dir.

Yani, bir kimse bütün duâlannın kabul olmasını istiyorsa bol bol Âyetel Kürsi okumalıdır. Bir şeyden, bir hadiseden korkan kimse, 3-5-7 kez Âyetel Kürsi okuyarak o korktuğu şeyin şerrinden Allah’a sığınmalıdır. “Ya Rabbi, okuduğum Âyetel Kürsi hürmetine bu şeyin şerrinden sana sığınırım’ diye yalvaran kulunu Cenâb-ı Hak yoksun bırakmaz.

4. Tekrar Hadis-i Şerifde buyrulmuştur ki: ‘Her kim, yatağına yattığında “Âyetel-Kürsi’yi okursa, Cenâb-ı Hak, o kulunu sabaha kadar koruyacak iki melek görevlendirir.”

Cenâb-ı Allah’ın kullarına olan merhametini düşün!… Sen, yatağında huzur içinde uyuyasın diye. Senin için iki meleğini görevlendirmiş ve seni koruyorlar. “Aman Allâh’ım sen ne büyüksün ne çok merhametlisin!…’

5. ‘Her kim, konutundan çıkarken “Âyetel Kürsi’yi okursa, Allah Teâlâ, o kimse için yetmiş melek görevlendirir. Bu melekler, Âyetel-Kürsî okuyan bu kimseye dua ederler, himaye ederler.” Bu durum konutuna selâmetle dönünceye kadar devam eder.

6. ‘Evine dönerken de Âyetel-Kürsi’yi okuyan kimse, fakirlik çekmez, yoksulluk sıkıntısı görmez. Konutundan çıkarken ve meskenine girerken okuduğu iki Âyetel-Kürsî hürmetine sabahtan akşama kadar işleri hayırla selâmette olur.’

7. ‘Her kim, dara düşdüğünde, eza ve buhrana girdiğinde Âyetel Kürsi’yi okursa, Cenâb-ı Hak, bu kulunun imdadına (yardımına) yetişir.”

TEFSİR

İçinde Allah’ın kürsüsü zikredildiği için “Âyetü’l-kürsî” ismiyle anılan bu âyet hem muhtevası hem de üstün özellikleri sebebiyle dikkat çekmiş, hakkında hadisler vârit olmuş, çok okunmuş, şifa ve korunmaya vesile kılınmıştır. Kelime-i şehâdet ve İhlâs müddetleri nasıl İslâm inancının özünü ihtiva ediyor ve insanlara Allah Teâlâ’yı tanıtıyorsa Âyetü’lkürsî de –onlardan daha geniş ve ayrıntılı olarak– bu özelliği taşımaktadır. Bir evvelki âyette peygamberlerin getirdiği bu denli âyet ve “beyyine”ye (imana götüren işaret ve delil) karşın insanların ihtilâfa düştükleri, kiminin küfrü kiminin imanı tercih ettiği zikredilmişti. İnsanı imana götüren kanıtlar, aklını kullanarak üzerinde düşüneceği “kendisinde ve yakından uzağa etrafında (enfüs ve âfâk)”, peygamberleri desteklemek üzere Allah’ın onlara lutfettiği mûcizelerde ve vahiy yoluyla yapılan “sağlam kanıtlara dayalı kelamlı açıklamalar”da görülmektedir. Bu âyet gerçek mâbudu arayanlar için eşsiz ve diğer hiçbir kaynaktan elde edilemez bir açıklamadır, kanıttır.

Şevkânî’nin Buhârî, Müslim, Nesâî, Ahmed b. Hanbel üzere sahih kaynaklardan derlediği hadislerden birkaçı bile bu âyetin ehemmiyeti hakkında bir fikir edinmeye yetecektir: Hz. Peygamber, Übey b. Kâ‘b’a “Allah’ın kitabından hangi âyet en büyüğüdür” diye sorup “Âyetü’l-kürsî’dir” yanıtını alınca onu tebrik etmiştir (Müslim, “Müsâfirîn”, 258).

Yeniden Übey’in hurmasına şeytana tâbi bir cin musallat olmuş; vermeyi, dağıtmayı seven Übey’i bundan vazgeçirmek üzere hurmayı aşırmaya başlamıştı. Übey mahlûku takip ederek yakaladı. Garip bir biçimi vardı. Onunla konuşunca kimliğini ve amacını anladı. Kendilerinden nasıl kurtulabileceğini sorunca “Bakara sûresindeki kürsü âyeti ile” dedi ve ekledi: “Onu akşamda okuyan sabaha kadar, sabahta okuyan akşama kadar bizden korunmuş olur.” Sabah olunca Übey durumu Hz. Peygamber’e aktardı. Resûlullah, “Habis yanlışsız söylemiş” buyurdu.

Buhârî’de de Ebû Hüreyre’den naklen üsttekine yakın bir rivayet vardır. Hz. Peygamber’e hadiseyi anlatınca şeytan olduğunu öğrendiği hırsız Ebû Hüreyre’ye şöyle demiştir: “Yatağına yatınca Âyetü’l-kürsî’yi oku, devamlı olarak Allah’tan bir koruyucun olacak ve sabaha kadar sana şeytan yaklaşamayacaktır.”

Allah varlığı ezelî, ebedî, mecburî ve kendinden olan, her şeyi yaratan, her şeyin mâliki ve mukadderatının hâkimi, her şeyi bilen ve her şeye kadir olan… büyük mevlânın öz ismidir. Bu öz isim zikredildikten sonra hem O’nun vahdâniyeti (birliği, tekliği) hem de İslâm’ın getirdiği imanın tevhid (Allah’ı birleme, bir bilme) özelliği açıklanmak üzere “O’ndan diğer ilah yoktur” buyurulmuştur.

Müşrikler elleriyle yaptıkları putlara tapmakta idiler. Bunlar cansız eşyadan yapılırdı. Canı bile olmayan varlığın ilâh olamayacağını söz etmek üzere çabucak gerisinden “O diridir” buyurulmuştur. Evet Allah diridir, O’nun hayat sıfatı vardır ve tıpkı başka isimleri ve sıfatları üzere bunun da mahiyetini lakin kendisi bilmektedir.

Gerek Araplar’daki gerekse öteki kavimlerdeki müşriklerin birden fazla büyük bir Allah’a inanmakla birlikte bunun yanında –her birine bir fonksiyon tanıdıkları– kelamda yaradanlara inanmışlardır. Bu inanç tevhide alışılmamıştır. Tevhidi açıklayarak başlayan âyet, Allah Teâlâ’nın “kayyûm” sıfatını zikrederek “küçük, aracı, özel misyonlu… tanrılar”a gerek bulunmadığını tabir etmektedir. Zira kayyûm, “bütün varlıkları görüp gözeten, yöneten, bir an bile onları bilgi ve ilgisi dışında tutmayan” demektir.

“Onu ne uyku basar ne uyur” cümlesi, hay ve kayyûm sıfatlarını pekiştirmekte ve biraz daha anlaşılmasını sağlamaktadır. Uyku basan yahut fiilen uyuyan birinin nezaret, idare, muhafaza üzere işleri yerine getirmesi mümkün değildir. Allah Teâlâ’nın kayyûmluğu kâmil ve kesintisiz olduğuna, daha doğrusu kayyûm sıfatı bunu söz ettiğine nazaran O’nu ne uyku basar ne de uyur.

Yerde ve gökte ne varsa –başka hiçbir kimseye değil– O’na aittir; yaratanı da gerçek sahibi de O’dur. Âyetin bu mânayı söz eden modülü “Yalnız O’na aittir” kısmıyla tevhidi öğretirken “başkasına değil” mânasıyla de şirkin çeşitlerini reddetmektedir. Zira müşrik toplumlar varlıkları yaratılış, aidiyet ve yetki bakımlarından çeşitli ilahlar ortasında paylaştırmışlar; meselâ yıldız, gök, yer… rablerinden kelam etmişlerdir. “Yerde ve gökte” tabiri Arapça’da “bütün varlıklar” mânasında kullanılmakta, ismine yer ve gök denilmeyen yahut maddî mânada yere ve göğe dahil bulunmayan yerler ve buradaki varlıklar da bu tabirin içine girmektedir.

Allah’a ortak koşan kâfirlerin bir kısmı, bu ortakların O’na denk olduklarına değil, O’nun nezdinde reddedilemez şefaat, geri çevrilemez aracılık hakkına sahip bulunduklarına inanmakta ve putlara bu anlayış içinde tapınmaktadırlar. “Allah katında, O müsaade vermedikçe hiçbir kimse şefaat edemez” mânasındaki cümle bu inancın asılsızlığını ortaya koymakta; şefaatin de müsaadeye bağlı bulunduğunu, O müsaade vermedikçe ve dilemedikçe kimsenin bu türlü bir yetki ve imkâna sahip olamayacağını özlü ve tesirli bir biçimde zihinlere yerleştirmektedir. Allah katında kendisine şefaat müsaadesi verilenlerin durumu ve yetkileri, ödül merasimlerinde mükafatları vermek üzere kürsüye çağrılan gurur konuklarınınkine benzemektedir. Mükafatın kime verileceğini bilen ve belirleyen onlar değildir. Lakin bu merasimi tertipleyenlere nazaran onlar, erdemli, hürmete lâyık, büyük kimseler olduklarından kendilerine bu türlü bir imtiyaz verilmiştir. Allah katında şefaatlerine müsaade verilecek olanlar da Allah’a yakın ve sevgili kullar olacaktır.

Allah’tan diğer bütün şuur ve bilgi sahiplerinin bilgileri sonludur, yanlışsız da yanlış da olmaya açıktır. Bu genel gerçek şefaat sorununa uygulandığında kimin şefaate lâyık olduğunun da lakin Allah tarafından bilineceği anlaşılır. Zira dış görünüşü (mâ beyne eydîhim) itibariyle şefaate lâyık görülenlerin, kullar tarafından görülemeyen ve bilinemeyen iç yüzleri (mâ halfehüm) itibariyle bu türlü olmamaları mümkündür. Allah birdir ve sadece O ibadete lâyıktır; zira O’ndan öteki olmuşu, olacağı, gizliyi, açığı, geçmişi, geleceği, görüleni, gaybı bilen yoktur.

Kürsî (kürsü), “koltuk, sandalye, taht” manalarına gelir. Mecazi olarak saltanat, hükümranlık, mülk mânalarında da kullanılmaktadır. Allah Teâlâ’nın üzerine oturulan maddî alet mânasında kürsüsü olamayacağından –bu O’nun şahsen açıkladığı büyük sıfatlarına muhalif düştüğünden– burada kürsüden bir öbür mânanın kastedilmiş olması gerekir. Esasen Kur’an’da Allah’a nisbet edilen, “Allah’ın…” denilen her şeyi, O’nun varlığına dahil yahut kullandığı bir şey olarak anlamak da yanlışsız değildir. Meselâ “Allah’ın konutu, Allah’ın ruhu, Allah’ın buyruğu, Allah’ın kölesi” tamlamalarında Allah’a ilişkin olan şeyler böyledir. Bunlar ne O’nun varlığının bir modülüdür ne de kullandığı araçlardır; ehemmiyet ve erdemlerinden ötürü O’nun” diye tanımlanmışlardır. İbn Abbas’a nazaran kürsüden amaç ilimdir. O’nun ilmi her şeyi kaplar. Âyetin bu kısmını, “kürsüden amaç O’nun hükümranlığıdır ve buna hudut yoktur, hiçbir şey O’nun dışında kalamaz” yahut “Allah semavatı, arzı, arşı Kur’an’da zikretmiş, ancak bunlardan niyetin ne olduğunu açıklamamıştır. Kürsüsü de bu türlü bir varlıktır, yerleri ve gökleri içine alacak kadar geniştir. Ne ve nasıl olduğunu ise lakin kendisi bilmektedir” formunda anlamak mümkündür.

Aziz, kâmil, eşsiz sıfatlarının bir kısmı âyette zikredilen ulu Allah’a, kulların sonsuz üzere gördükleri kâinatı korumak, gözetmek ve yönetmek elbette güç gelmeyecek, O’nu yormayacak, meşgul bile etmeyecektir. Zira O büyüklerden büyüktür, kimse bilmez birçoktur.