Mithat Yurdakul / Ankara

Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Dr. Cemil Ertem, Merkez Bankası Başkanlığına Şahap Kavcıoğlu’nun atanmasıyla başlayan süreci Milliyet’e kıymetlendirdi. Merkez Bankası’ndaki lider değişimlerinin, para siyasetinde temel bir değişikliğe neden olmayacağını vurgulayan Ertem, “Mevcut siyaset demiryoludur. Yolun varacağı yer, menzil bellidir” dedi. Türkiye iktisadı için hürlüğün vazgeçilmez olduğunu söz eden Ertem, “Kur dalgalanmasının tesirlerinin kısıtlı olacağını da ek edeyim. Alınan tedbirler bunu telafi edecektir” diye konuştu.

Ertem, Milliyet’in sorularına şu karşılıkları verdi:

Merkez Bankası Lideri Naci Ağbal’ın yerine Şahap Kavcıoğlu’nun getirilmesinin akabinde, Merkez Bankası’nın para siyasetinde esaslı bir değişiklik beklenmeli mi yoksa temel siyasetler devam mı eder?

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Türkiye’nin en esaslı ve kurumsal yapısı en güçlü devlet kurumlarından birisidir. Bu bağlamda Merkez Bankası’ndaki lider değişimleri para siyasetinde temel değişikliğe neden olmaz. Natürel ki Merkez Bankası liderinin alınan kararlarda ve mevcut para siyasetinin yürütülmesi çerçevesinde belirleyeciliği vardır. Her lider kendi birikimini, anlayışını, iktisat siyasetini yorumunu temel siyasete yansıtır. Ancak burada ana olan temel siyaset çerçevesidir. Bunu bir lokomotifin tren yolunda ilerlemesine banzetebiliriz. Burada mevcut siyaset demiryoludur. Yolun varacağı yer, menzil belirlidir. Lider ve grubu yalnızca lokomotifi, yolun durumuna, hava şartlarına nazaran süratli ya da yavaş ilerletebilir. Lider değişikliğinin tesiri fakat bu örnekteki kadardır. Tekrar bu metafordan hareket edecek olursak, Merkez Bankası’nın maksat değil lakin araç bağımsızlığı vardır. Merkez Bankası lideri ve grubu elindeki araçlarla menzile en az maliyetli yoldan varmak için çaba sarfeder ve elindeki araçları en faal kullanmaya çalışır, işte bu aktiflik ölçümü ferdi muvaffakiyet ya da başarısızlıktır. Ben şahsen yeni liderin, Merkez Bankası’nın kurumsal amaçlarına varması için elindeki araçları çok daha faal kullanacağına inanıyorum. Bütün bu değişikliklerin temelinde de bu yatar. Yani Merkez Bankası’nın elindeki araçları, vazifesi doğrultusunda en faal kullanımının sağlanması… Sonuçta Merkez Bankası’na kanunla verilmiş vazife muhakkaktır. Bu temelde ve bu misyonda bir değişiklik olmayacaktır.

KUR DALGALANMASININ TESİRLERİ KISITLI OLACAK

Önümüzdeki süreçte enflasyonla hangi araçlarla nasıl bir çaba öngörülüyor?

Enflasyonla gayret çok istikametli ve çok boyutlu olmak zorunda. Her şeyden evvel bu bir toplumsal mutabakat sorunu. Enflasyonla çabayı yalnız para siyasetine, Merkez Bankası’na bırakamazsınız. Örneğin besin fiyatlarınının artışına mali transfer sistemleriyle karşılık veremezsiniz. Bu, ziraî üretim, dağıtım-tarladan sofraya giden zincirin düzgün işlemesi vb problemlerle ilgilidir. Global arz şoklarına karşı klasik para ve maliye siyaseti araçları bugün birçok defa çaresizdir. O halde tarımdan endüstriye kadar, kâfi nitelikli üretim orta ve uzun vadede enflasyonun temel tahlilidir. Tabi ki Merkez Bankası elindeki para siyaseti araçlarını sonuna kadar ve vaktinde kullanacaktır. Lakin artık ne düşük enflasyon ne de yüksek enflasyonla çaba tek başına merkez bankalarının işi değildir. 2008’den beri gelişmiş ülkelerin merkez bankaları, faizleri neredeyse eksi düzeylerde tutup çok düşük enflasyonu üst çekmeye çalışıyorlar.

Lakin bu kriz hali aşılmış değil, zira bu para siyasetinin tek başına işi değil artık. Enflasyonla çaba çok taraflıdır ve bu ıslahat progmanında değerli bir başlık olarak vardır. Ben Merkez Bankasının hedeflediği oranlara yılın ikinci yarısından sonra yaklaşacağımızı düşünüyorum. Kur dalgalanmasının tesirlerinin kısıtlı olacağını da ek edeyim. Alınan tedbirler bunu telafi edecektir. 

DİNAMİK İKTİSAT

Sokaktaki vatandaş gelişmeleri nasıl anlamalı?

Türkiye iktisadı çok dinamik bir iktisattır. Pandemi sürecinde, 2020 yılını, müspet büyüme ile kapatan iki ülkeden biriyiz. Bu süreçte sıhhat sistemimiz ayakta ve güçlü olarak kaldı. Hatta buradan güçlenerek çıktı. Vatandaşlarımız hastanelerde aradığı ilacı buldu, tedavi imkanlarına kavuştu. Bunların hiç biri hiç bir gelişmiş ülkede, ABD’de Avrupa’da olmadı. Oralarda yaşayan vatandaşlarımız, öğrencilerimiz devayı Türkiye’ye gelmekte gördü. Çok şükür ki hepsinin tahliyesi de sağlandı. Bu türlü bir periyotta sıhhat sisteminin ayakta kalması dinamik bir iktisada işarettir. İktisadı yerinde olmayan bir ülkenin sıhhat sistemi de olamaz. Tekrar bu periyotta endüstrimizin çarkları döndü, sanayi üretimimiz yüzde 10’lara varan artışlar sağladı. 2021 yılı ocak sanayi üretimi yıllık 11,4 artış göstermişti. Pandemi periyodunda kamu bankaları güçlü bir kredi genişlemesi oluşturdu ve sanayiyi, ihracatçıyı ayakta tuttu. Verilen takviyelerle de küçük esnaf ayakta tutuldu. Şu an gelinen kur düzeyi süreksiz ve Türkiye’nin makro ekonomik şartlarını yansıtan bir düzey değildir. Burada makul düzeye geleceğiz. Endüstrinin ve ihracatın gidişatı ve dinamiği bize bunu gösteriyor. 2020 çok sıkıntı bir yıldı. Devlet bütün imkanlarıyla vatandaşlarımızın ve iktisadın yanında oldu. Bundan sonda da bu türlü olacaktır. Örneğin kamu bankaları, üretici, ihracatçı ve sanayicimizi ayakta tuttu. Kamu bankalarının verdiği kredilerin takip oranlarının çok düşük olduğunu görüyoruz. Bu da işletmelerimizin gücünü koruduğunu, Türkiye iktisadının temelinin sağlam olduğunu ve dinamik olduğunu gösteriyor.

SERBESTİYET VAZGEÇİLMEZ

Piyasaların karardan alması gereken ileti ne olmalı?

Türkiye dışa tam açık bir iktisattır. Hür piyasa heyetleri ve kurumları bütünüyle ve bütün işlevleri ile çalışmaktadır. Merkez Bankamız hür piyasa iktisadı içinde dalgalı kur rejimi uygulamaktadır. Kombiyo rejimi tam serbestiyete haizdir ve bu vazgeçilmez devlet siyasetidir. Dalgalı kur rejiminin mecburî karşılığı Merkez Bankası’nın hiç bir biçimde ve hiç bir seviyede kur amacının olmaması gerçeğidir. Siyasi iradenin aldığı bütün kararlar bu temeli daha da güçlendirmek içindir. Zati önümüzdeki günlerde bunun bu türlü olduğunu bütün piyasa oyuncuları görecek. Bunun dışındaki bütün telaffuzlar dezenformasyon ve spekülasyondur.

ISLAHAT PROGRAMI, ENFLASYONLA GAYRETTE BÜYÜK BİR ARAÇ

Önümüzdeki periyotta iktisattaki ıslahat gelişmeleri ile birlikte kur siyasetinde nasıl bir seyir beklemeliyiz?

Takvimi ve detayları açıklanan ıslahat programı, üretim, ihracat, yatırım, istihdam ayakları üzerine şurası güçlü bir programdır. Kur siyaseti ise başından beri aşikardır. Merkez Bankası ödünsüz özgür piyasa rejimi altında dalgalı kur rejimi uygulamakta, kur hedeflememekte lakin misyon tarifi gereği enflasyon hedeflemektedir. Bu gaye de banka tarafından saptanmıştır. Merkez Bankası, bu maksat doğrultusunda elindeki araç setini ödünsüz kullanır. Öte yandan ıslahat programı ve siyasi irade tarafından belirlenmiş iktisadi amaçlara ulaşma doğrultusunda atılacak adımlarla da enflasyonun geriletilmesi ve istihdamın artırılması gayesi tartışmasızdır.

Dünya büyük bir değişim sürecinde. Bunu pandemide yaşadık. Pandemi ekonomik ve siyasi değişimi inanılmaz ölçüde hızlandırdı. Sermayenin el değiştirmesi hızlandı. Beşeri sermaye ve beşeri sermayeyi ortaya çıkaran eğitim sistemi baştan aşağı yenileniyor. Şimdiye kadar örgün eğitim temel, uzaktan eğitim tali idi. Artık uzaktan eğitim temel, örgün eğitim tali oldu. Mesai kavramı değişti. Esnek çalışma, saatli fiziki yer çalışmasının yerine geçiyor. Esnek çalışma, hizmet dalının bir çok alanında temel çalışma biçimi olurken, fiziki mekan-saatli mesai çalışması tali oluyor. Bu yalnız iktisadi bir değişim değildir, sosyolojik bir esaslı değişimdir de. Bu değişimin gerçekleştiği bir toplumda siz eskinin formülleriyle artık çok az şeyi sürdürebilir ve ölçebilirsiniz. Hele hele Türkiye üzere dinamik ve süratli geçişkenliğin çok boyutlu olduğu bir toplumda… Bu yüzden bu türlü periyotlarda ıslahatlar çok daha değerlidir. Hatta kendini yenileyen dinamik ve güne karşılık veren bir devlet düzeneği bu manada en değerli çıkarımızdır. Ben Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemini bu manada büyük bir kazanım olarak görüyorum. Bu doğrultuda elimizin altındaki ekonomik ıslahat programı enflasyon ve işsizlikle gayrette bizim için büyük bir araçtır. Elbet ki gelişen şartlara ve şartlara-ihtiyaçlara nazaran bu program derinleşebilir.