Seray ŞAHİNLER – “İnsanlar, birbirlerinden uzun uzaklıklarla ayrılmış yıldızlar üzere, kendi özel boşlukları içinde dönen, hepsi yalnız, hepsi mahrem ve diğerlerine kapalı birer dünyadır. Bir yıldız sönünce ondan uzaktakiler bir şey duymaz.” Abdülhak Şinasi Hisar “Fahim Beyefendi ve Biz”de bu sözlerle anlatır insanın uçsuz bucaksız dünyasını. Bilhassa naif bir yalnızlığa sahip, fikirli, yalnız, kırılgan insanların hayatından izler taşır bu kelamlar.

Emre Kayiş, birinci sineması “Anadolu Leoparı”nda bu türlü bir karakterin öyküsünü ele alıyor: 22 yıldır Ankara’daki hayvanat bahçesinin müdürlüğünü yapan Fikret (Uğur Polat), yalnız başına yaşamaktadır. Bahçenin kapatılıp, parka dönüştürülme projesi gündeme gelir. Fikret’e nazaran bunu engelleyebilecek şey ise soyu tükenmenin eşiğinde olduğu için muhafaza altında tutulan Anadolu Leoparı’nın hala hayatta olmasıdır.

46.Toronto Sinema Festivali’nde FIPRESCI Ödülü’nü kazanan, Türkiye prömiyerini 58. Antalya Altın Portakal Sinema Festivali’nde yapan “Anadolu Leoparı” nostaljik bir tutunamayanlar hikayesi. Soyu tükenmekte olan leoparla, bugün “Öyle beşerler kaldı mı?” diyebileceğimiz Fikret’in serüveni kesişerek bir “tutunamayanlar” tablosu sunuyor. Direktörün “zamansız” dediği, 90’larda geçtiğini düşündüren sinema, leoparın akıbetiyle Fikret’in varlığını birbirine bağlayarak, toplumun, bireyin, bürokrasinin, sevginin, yalnızlığın, iletişimsizliğin çıkmazlarına gönderme yapıyor. Sineması Uğur Polat ve Emre Kayiş ile konuştuk…

Fikret, yalnız ve hüzünlü bir karakter. Anadolu Leoparı’yla da metaforik bir ilgisi var. Nedir Fikret’in sorunu?

Anadolu Leoparı jenerasyonu tükenen bir hayvan. Bu metafordan hareketle Fikret’in de jenerasyonu tükeniyor artık. Onun üzere beşerler kalmıyor. Fikret, 78 jenerasyonu, benim de Ankara’da yaşadığım devir. Aslında kaybeden biri. Çok büyük mefkurelerle hayata başlamış lakin tutunamamış. Çalıştığı Hayvanat Bahçesi özelleştiriliyor. Buna isyan ediyor. Lakin daima kırılmış, daima kırmışlar onu. Yalnız ve evet, mutsuz. Leoparla birlikte onda bir kıvılcım uyanıyor. Leoparın şahsında bütün hayvanat bahçesini kurtarmaya çalışan bir Don Kişot. Natürel bunu becerebilmesi çok mümkün değil. Üstelik bir devlet memuru, kendini söz edemiyor. Rastgele bir fizikî protestoda bulunamıyor. Hayatında bir serüven başlıyor ama yeniden tutunamıyor.

Fikret aslında, leoparla birlikte bugün de çok besbelli bir biçimde yaşadığımız birey-toplum ilgisindeki çıkmazı üstleniyor üzere.Bu çıkmaz neden sizce?

Zira toplum bir bizatihi çıkmaz içinde. Fikret de bu toplumun bir bireyi olduğu için onun da uğraşı bir yere ulaşmıyor maalesef. Ben senaryoyu okuduğumda Fikret’i çok sevdim. Çok iyi bir insan, rolden değil karakterden bahsediyorum. Onun mutsuzluğunu kaygı ettim. Benim çocukluğum da o hayvanat bahçesinde geçti. Mezun olduğum lisede babamın işi gereği çalıştığı yerde çekim yaptık. Herkes için çok nostaljik oldu.

Fikret naif ve kırılgan bir karakter. Herkesi seven, fikirli. Ancak bu türlü beşerler ya görmezden geliniyor artık ya da yadırganıyor….

Evet, çok acı. Toplum çok öbür bir yere gidiyor. Teknolojiyle, politik ve ekonomik krizlerle birlikte beşerler giderek daha bencil ve hoşgörüsüz olmaya başladı.. Sinema saygısız, sevgisiz, üretmeyen, rantçı bir topluma pencere tutuyor. Leopar eşittir Fikret aslında. Seyrettiğimiz sinemalara, oyunlara, okduğumuz gazetelere, dostluklara, sohbetlere bir hasret bu sinema.

Siz Fikret’in dramaturjisini nasıl yaptınız?

Bir devlet memurusun lakin bir tabipsin. Tabip olmanın varoluşu, hizmet yardım etmek, korumak, sevmek, kollamak… Bir devlet memuru olarak bunu nasıl yapabilirsin? Yalnızca bir leoparı tedavi etmekle değil elbette. Toplumu, beraberinde kendini tedavi etmek varken Fikret’in eli kolu bağlı, hiçbir şey yapamıyor. Bunu nasıl oynarım diye düşündüm. Zira ben de memurdum. Devlet Tiyatroları’ndan emekliyim. Bir sanatçı olarak kendimi söz edemiyordum. Zira çabucak cezalandırılırdık. Bunlara göndermeler var. Bu türlü nüanslarla bir sinema film oluyor.

‘Alegorik bir cihan sunuyor’

“Anadolu Leoparı”nın hikayesi sizi nasıl çekti?

Soyu tükenmekte olan bir hayvan olduğuna dair bir şeyleri kesinlikle okumuşumdur. Bir biçimde tekrar yalnızca bu şartlarda var olan, birebir sebeple soyu tükenmekte olan insanları benzeştiren bir metafor olarak düşündüm. Sonra da bir mikrokozmos olarak o leoparın bulunduğu hayvanat bahçesinin dönüştürülmeye çalıştığı parkın dönüşümü ve değişimine odaklandım. Daha komplike bir örgü olarak ortaya çıktı.

Biz bu cins tenkitleri daha çok bugünden yaparız ancak siz geçmişten yapıyorsunuz. Bu neden kıymetliydi?

Açıkçası vakit koymak istemedim. Öbür birinin 80’ler olarak da görmesini istedim. Hedefimiz zamansızlaştırmak ve mekânsızlaştırmaktı. Orası hayali bir dünya. Benim Ankaram. Şu anda o hayvanat bahçesi de yok, tren de oradan geçmiyor. Ferdî olarak baktığımız yerin tarihine de seyahat yaptırıyor.

Fikret mutsuz lakin neden mutsuz olduğunu bilmiyoruz. Gamze’yi tanıdıkça onun sıkıntısını de çok kapatamadık. Bunları açık bırakmanın bir tercih olduğunu düşünüyorum.

Karakterlerin çok literal ve net açıklandığı sinemaları pek sevmiyorum. Alışılmış ki izlediğimiz karakterlerin kim olduğuna dair pay kapılmamız ve bunun da sinema boyunca bir gerçeklikle doğrulanması gerektiğini düşünüyorum. Geçmişe işaret etmeyi seviyorum. Bu türlü daha kozmik olduğunu düşünüyorum. Bu Korelilierin de anlayabileceği bir Fikret. Her şeyi kavramak o insanı kavramak olmuyor.