Suna ve İnan Kıraç Vakfı Pera Müzesi, pandemi periyodunda yeni bir sergiyi daha sanatseverlerle buluşturdu. Azra Tüzünoğlu ve Gülce Özkara’nın küratörlüğünde hazırlanan “Minyatür 2.0: Şimdiki Sanatta Minyatür” adlı stant, Türkiye, İran, Pakistan, Hindistan, Suudi Arabistan, Azerbaycan üzere farklı coğrafyalardan 14 sanatkarın 40’ı aşkın yapıtını bir ortaya getiriyor.

Standın sanatkarları ortasında; Hamra Abbas, Rashad Alakbarov, Halil Altındere, Dana Awartani, Fereydoun Ave, CANAN, Noor Ali Chagani, Cansu Çakar, Hayv Kahraman, Imran Qureshi, Nilima Sheikh, Shahpour Pouyan, Shahzia Sikander ve Saira Wasim gibi günümüz sanat dünyasında kendine yer edinmiş isimler yer alıyor.

Heykelden görüntüye, dokumadan yerleştirmeye minyatür

Günümüzde minyatürün tekrar teorik bir potansiyel kazandığına dikkat çeken Azra Tüzünoğlu ve Gülce Özkara, standın hedefini, “minyatürü sadece tarihî bir obje olarak görmekten çıkarmak, eşsiz bir sanat formu olarak ele almak ve teorik potansiyelini vurgulamak” şeklinde özetliyor. Küratörler, standın çerçevesine ait ise şu bilgileri paylaşıyor: “Minyatürden yola çıkan yapıtları yan yana getiren bu stantta, minyatüre farklı yaklaşımları ve ortaklaştıkları prensipleri açığa çıkarmayı hedefledik. Stantta yer alan sanatkarların ortak noktası, dünyaya minyatür aracılığıyla bakmaları. Heykelden görüntüye, fotoğraftan yerleştirmeye çeşitli sistemler ile minyatürü yüzyıllar boyunca ikamet ettiği kitaplardan çıkarıp boyutlandıran sanatkarlar, bu pratiğin günümüz dünyasında nasıl yaşayabileceğinin araştırmasını yapıyor. (…) Stantta yer alan eserler, minyatürü vakitte donduran ve kültürel bağlamından koparan nostaljinin karşısında harekete geçmeyi savunuyor. Bugün düzmece bir geçmişe hasret duyan telaffuzlar çoğalırken, daha iyi bir gelecek ve artık için tahminen de geçmişi sorunsallaştırmak gerekiyor. Global seviyede tesir eden bu mahallî telaffuzlar bugün kültürlerarası ve memleketler arası düşünmenin aciliyetini ortaya koyuyor. Yaratıcı direniş biçimlerini dünyanın birçok yerinde gözlemlerken, dünyaya bakış açımızın güncellenmesi gerekiyor, tıpkı minyatürün güncellendiği üzere.”

Değişime ayak uyduramayan bir geleneğin tekrar doğuşu

Minyatür, yalnızca Osmanlı İmparatorluğu’nda değil, İran ve Hint imparatorluklarında da bir saray sanatıydı. 18. yüzyıla gelindiğinde iktisadın zayıflaması, matbaanın keşfi ve imparatorların ilgisinin Batı sanatına kayması ile birlikte minyatür, saraydan ve hatta kitaplardan çıkarak yeni bir arayışa girer. Nakkaşlar yeni bahislere yönelir ve yeni denemeler (murakkalar, duvar fotoğrafları, tek sayfalık minyatürler vs.) yapar. Lakin minyatür, 18. yüzyılda bu değişimlerden geçmiş olsa da yaşadığı coğrafyalarda yoluna devam edemez ve yok olur.

Pera Müzesi’nin yeni sergisi “Minyatür 2.0: Yeni Sanatta Minyatür”, modernitenin içinden yine doğarak farklı bir biçime bürünen, klasik tarifinden uzaklaşmış, yaşayan, günümüze ilişkin bir sanat formuna dönüşen ‘güncel minyatür’ü ve onun dinamiklerini sorguluyor. Stant, minyatürden yola çıkan yapıtları yan yana getirerek bu klasik sanat tipi aracılığıyla tekrar biçimlenen yeni yaklaşımları açığa çıkarmayı hedefliyor.

Direniş aracı olarak ‘güncel minyatür’

Stant, şimdiki minyatüre bir toplumsal olgu ve direniş aracı olarak yaklaşıyor. Bilindik Doğu-Batı karşılaştırmalarının ötesine geçerek, sanat ve topluma ait sorulara cevap veren eserler, izleyiciye, diğer ömür ve düşünüş biçimlerinin mümkün olduğunu gösteriyor. Sömürgecilik, oryantalizm, ekonomik eşitsizlik, toplumsal cinsiyet, kimlik siyasetleri, ayrımcılık, toplumsal şiddet, zarurî göç, temsiliyet gibi bahisleri sorunsallaştırarak tekrar ele alan “Minyatür 2.0” standı, toplumun değişen yapısını anlamamıza ve kültürel manaları fark etmemize yarayan verimli bir taban haline geliyor.

Stanttaki sanatkarlar minyatürü yeni meseleler, vakalar ya da eğilimler hakkında yorum yapmak için kullanırken; geçmiş-şimdi, geleneksel-çağdaş, yerel-küresel üzere tersliklerin ötesine geçmeye ve sonları aşmaya çalıştıkları görülüyor.

Stant kataloğunda, Azra Tüzünoğlu ve Gülce Özkara’nın küratöryel metnine, minyatür sanatının tarihî ve aktüel uygulamalarına ait yazıları ile küratör Hammad Nasar, akademisyen – minyatür sanatkarı Filiz Adıgüzel Toprak, akademisyen – kültür, siyaset ve bayan hakları uzmanı Vishakha N. Desai ve sanat tarihi profesörü Nada Shabout katkıda bulunuyor.