Fatma G. Kabasakallı  – İklim krizi, bir müddettir tüm dünyada gündemin üst sıralarında yerini almışken, geçen yıl yapılması planlanan lakin pandemi nedeniyle bu yıla ertelenen “BM İklim Değişikliği Çerçeve Mukavelesi 26. Taraflar Konferansı (COP26)”  İskoçya’nın Glasgow kentinde bugün başlıyor. Kasımın 12’sine kadar sürecek  konferansta, iklim değişikliğiyle çabada dünya başkanlarının taahhütlerinin gündeme gelmesi ve çok kıymetli kararların alınması bekleniyor. Türkiye’nin bu konferansa birinci sefer Paris İklim Anlaşması’nı onaylamış bir ülke olarak katılacak olması da dikkat çekiyor. Konferansta alınacak kararlar ve ülkelerin vereceği taahhütler, ülke ekonomilerinde, şirketlerde olduğu kadar günlük hayatımızda da değişimler yaratmaya aday. Çünkü ülkelerin iklim krizine karşı alacağı politik kararlar ve uygulamalar, kullandığımız araçlardan, yakıtlara, konutlarımızın yalıtımına kadar pek çok şeyi etkileyecek, yeni bir ekonomik ve toplumsal dönüşüm yaşatacak. 

UĞRAŞLAR YETERSİZ

Geçen aylarda Avrupa ve Türkiye başta olmak üzere, sel, yangın üzere doğal afetlerdeki artışın gerisinde global ısınmanın olduğu artık bilimsel açıdan da kabul görmüş bir gerçek. Konferansın temel aldığı ve BM’nin ağustos ayında yayımladığı “Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli”nin iklim değişikliğine yönelik kıymetlendirme raporu (IPCC) da iki kıymetli noktayı tartışmaya kapattı: Birincisi, global sıcaklığın öngörülenden 10 yıl evvel yani 2030’a kadar 1.5 derece artacağı; ikincisi de bilim adamlarının, emisyonlardaki artışın sebep olduğu iklim değişikliğinin “insan ürünü” olduğunu açıkça kabul etmiş olması. COP26’nın temel aldığı IPCC raporuna nazaran, global ısınmanın “korkunç sonuçları”nı yaşamaya başladık ve gelecek yıllarda bu giderek daha besbelli hale gelecek. Bununla birlikte, iklim değişimine karşı gösterilen eforlar da global ısınmayı 1.5 derecede sınırlama konusunda yetersiz kalıyor.

GÜNDEM NE OLACAK?

ABD’yi Paris İklim Anlaşması’ndan çıkaran Donald Trump’ın akabinde Joe Biden’ın bu mutabakata tekrar geri dönmesi ve net sıfır karbon taahhütlerini açıklaması, COP26 öncesindeki en değerli gelişmelerden biri oldu. Çin’in kömür yatırımlarını azaltma gayesi, Suudi Arabistan’ın 2060 için net sıfır emisyon maksadı koyması ve Türkiye’nin Paris Anlaşması’nı onaylaması üzere gelişmeler de COP26 için heyecan yarattı. Dünyanın “en iyi son şansı” olarak bedellendirilen Glasgow’daki COP26 Konferansı’nda 200 ülkeden 2030 yılına kadar yaydıkları emisyonları azaltma planlarını sunmaları bekleniyor. Hakikaten bu ülkeler 2015’de global ısınmayı endüstrileşme öncesi sevilere kıyasla 2 derecenin, hatta mümkünse 1.5 derecenin altında tutma gayesini gerçekleştirmek için değişiklikler yapma konusunda anlaşmıştı. Bu yüzden, Paris Anlaşması’na taraf ülkelerin 2050 yılında net sıfır emisyon salımına ulaşmak için önemli seviyede emisyon azaltımına gitmesi gerekiyor. Konferansa 120’nin üzerinde ülke başkanının iştiraki beklenirken, dünya önderleri tepesinin akabinde yeşil ulaşımdan, doğayı muhafazaya kadar her gün farklı bir husus ele alınacak. 4 Kasım Dünya Güç Günü’nde ise BM İklim Değişikliği Konferansı Lideri, İngiliz siyasetçi Alok Sharma “Kömürü tarih yapalım” davetinde bulunacak, 10 Kasım Ulaştırma Günü’nde de elektrikli araçlar konusuna odaklanılacak. Konferansın duyurulan başka gündem hususları ortasında elektrikli araçlara geçişin hızlandırılması, daha az ağaç kesilmesi, kıyı savunma sistemlerinin teşviki üzere iklim değişikliğinin tesirlerinden insanların nasıl korunacağına yönelik uygulamalar da yer alıyor.

KARARLAR OY BİRLİĞİYLE ALINIYOR

COP26 Konferansı’nda teknik olsa da atılacak en kıymetli somut adımlardan biri, Paris İklim Anlaşması’nın nasıl uygulanacağını belirleyen kuralların tanımlanması ve onaylanması olacak. İklim konferanslarının en kıymetli, tahminen de en zorlayıcı özelliklerinden biri, her kararın oy birliğiyle alınması gerekliliği ve her bir ülkenin vetosunun bile sunulan teşebbüsü engelleme gücüne sahip olması. Hakikaten evvelki konferanslarda Avustralya ve Rusya üzere fosil yakıt üreticisi ülkeler birtakım kararları veto etmişti. Öte yandan resmi müzakereler, COP26 Konferansı’nın en kritik sürecini oluşturuyor. Tüm dünyayı 2050’de sıfır emisyon amacına ulaştırmak için yürütülen müzakerelerin yanı sıra, gelişmiş ülkelere, 2015’te taahhüt ettikleri 100 milyar dolarlık fonu hayata geçirmeleri daveti yapılması bekleniyor. Lakin global pandemi ve yükselen güç fiyatlarıyla yüksek enflasyona açık hale gelen ülkelerin, bu kelamı yerine getirmelerine kuşkuyla bakılıyor. COP26’dan somut sonuç çıkmayacağı beklentisinin yanında, bugüne kadar somut adım atmada çekimser kalan ülkelerin, bu hallerinin süreceği tenkitleri de yapılıyor.

İKLİM KRİZİNE KARŞI NÜKLEER GÜÇ

Her ne kadar COP26 öncesi Avrupa, ABD ve Çin üzere ülkeler emisyon azaltım taahhütlerini kamuoyuyla paylaşmış olsa da konferansta, ülkelerin emisyon azaltımı konusundaki ulusal katkı beyanlarını güncellemeleri bekleniyor. Bilhassa de kömür kullanımını azaltan, yenilenebilir güç kullanımını artıran ve elektrikli araçlara geçiş stratejilerini de içeren taahhütlerini nasıl gerçekleştireceklerini anlatmaları bekleniyor.
Bununla birlikte konferansın iklim krizine karşı Fransa’nın başını çektiği nükleer güç savunucuları için de bir fırsat olacağı görüşü hakim. Gerçekten Microsoft’un kurucusu ABD’li yatırımcı Bill Gates de iklim değişikliği ve yüksek güç fiyatlarıyla uğraş için daha fazla nükleer güç kullanılması gerektiğini savundu. Alman medyasına konuşan Gates, nükleer güç santrallerinin kapatılmasının temel güç güvenliği ve uygun fiyatların sağlanmasını güçleştirdiğini belirtti. Gates, doğal gaz santrallerinin kurulmasına kuşkuyla yaklaştığını da tabir etti. Rusya’nın BM Daimi Temsilcisi Vassily Nebenzia da, iklim değişikliğiyle çabada “atom enerjisi” (nükleer enerji) kullanılması teklifinde bulundu.

ÜNLÜ İSİMLER DE GLASGOW’DA

İskoçya’nın en büyük kenti olan Glasgow’daki konferansa yaklaşık 30 bin kişinin katılması bekleniyor. Kentteki güvenlik tedbirleri en yüksek seviyeye çıkartılırken, konferans boyunca her gün yaklaşık 10 bin polisin görevlendirileceği belirtiliyor. Dünyaca ünlü çevreci aktivist Greta Thunberg’in de protestolara katılması beklenirken, İngiliz çevreci ve belgesel imalcisi Sir David Attenborough’un da konferansa katılacağı, Hollywood yıldızı Matt Damon’un bir konuşma yapacağı belirtildi. Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in aktifliğe katılmayacağı belirtilirken, Çinli başkan Şi Cinping’in ise çevrimiçi katılacağı kaydedildi.

PROTESTOLARLA BASKI YARATACAKLAR

Bugüne kadar farklı ülkelerde düzenlenen BM iklim konferanslarının vazgeçilmezlerinden biri de iklim aktivistleri ve sivil toplum kuruluşlarının düzenlediği protestolar. Ülkelerin İklim Konferansı’ndaki kararlarını etkileme konusunda kıymetli bir baskı ögesi olmayı başaran protestoların, Glasgow’da da tesirli olması bekleniyor. Protestoların en ağırlaşması beklenen tarih ise Global İklim Adaleti Günü olarak kabul edilen 6 Kasım.

“COP26 Koalisyonu” ismi altında buluşan yaklaşık 100 kuruluşun ve 100 bin kişinin katılması beklenen şovlara tüm dünyadan iştirak olması bekleniyor. “Yok  Oluş İsyanı” (Extinction Rebellion) isimli çevreci kümenin, bugüne kadar olduğu üzere bu yıl da “şiddet içermeyen” dikkat cazibeli protestolara imza atacağı kestirim ediliyor.

Öte yandan İngiltere’de son devirde hareketleriyle gündeme gelen çevreci aktivist küme “Insulate Britian”ın da konferans boyunca, bilhassa trafiği ve yolları ilgi cazip metotlarla kapatma şovlarını yapması bekleniyor. Geçen aylarda düzenledikleri bir aksiyonda, protestoculardan kimileri, kapattıkları yollarda gözaltına alınmamak için ellerini yapıştırıcıyla yollara yapıştırmıştı. GreenPeace de COP26’dan somut sonuç çıkması için protesto şovları yapacak.

TÜRKİYE’DEN BİRİNCİ ADIMLAR

Türkiye’nin COP26’ya birinci sefer “Paris Anlaşması’nın imzalayıcısı ve tarafı olarak” katılması büyük kıymet taşıyor. Bu kapsamda attığı birinci adımlarından biri de Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nın ismini “Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı” olarak değiştirmek oldu. Tarım ve Orman Bakanlığı bünyesindeki Çölleşme ve Erozyonla Gayret Genel Müdürlüğü de Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na bağlandı. Ayrıyeten Bakanlık bünyesinde İklim Değişikliği Başkanlığı da kuruldu.

Türkiye’nin iklim krizine karşı çalışmaları için birkaç kalkınma bankasından fon aldığı da konuşuluyor. Öteki yandan, Türkiye’nin, gelişmiş ülkeler kategorisi olarak bilinen “Ek-1”den çıkmaya ait talebini geri çektiği ve bu bahiste bir müzakere olmayacağı da bildirildi.