Güçlü taahhütler

Paris mutabakatına imza atan her ülkenin 2050 yılına kadar net sıfır karbon emisyonu doğrultusunda 2030 yılına kadar emisyon azaltımı amaçlarını ayrıntılı ve kararlı bir formda belirlemesi gerekiyordu.

Bu doğrultuda birçok ülke ulusal katkı beyanlarını yapmışlardı. Yani global ısınma ile gayrette ne kadar katkıda bulunacaklarına dair taahhütlerini açıklamışlardı. Lakin bu taahhütler global ısınmayı bu yüzyılın sonuna kadar hedeflenen seviyede sınırlamaya yetmiyor. Paris muahedesi global ortalama sıcaklık artışının endüstrileşme öncesi periyoda nazaran 2 santigrat derece altında tutulması; ayrıyeten bu artışın 1.5 santigrat derecenin altında tutulmasına yönelik gayretlerin sürdürülmesini hedeflemişti. Bu gayeye ulaşmak için tüm ülkelerin seragazı salımını 2030 yılına kadar yarıya indirmeleri gerekiyordu.

Ülkelerin şu ana kadar açıkladıkları taahhütlerin toplamı 21. yüzyıl sonunda global ısınmayı en optimist kestirimlerle fakat 2.4 derece artışla hudutlu tutabiliyor. Bu da global ısınmayı bilakis çevirmek için kâfi değil. Bu nedenle ivedilikle daha tezli gayeler belirlenmesi gerekiyor. Bu noktada bilhassa havayı kirleten ülkeler daha güçlü taahhütler belirlemeliler. Gerçekten Avrupa Birliği, ABD, İngiltere ve Çin daha güçlü maksatlar açıkladılar. Ancak Brezilya, Avustralya, Rusya ve Endonezya üzere ülkelerden hala taahhütleri gelmedi. Hindistan ise şimdi yeni ulusal katkı beyanını yapmadı. Özcesi, COP26’da en büyük beklenti ülkelerin taahhütlerini revize etmeleri ve daha güçlü hale getirmeleri.

Taahhütlerin güçlendirilmesi değerli zira yarım derecelik ısı farkı bile milyonlarca kişinin sel ve deniz düzeyinin yükselmesi nedeniyle yeni meselelere maruz kalması demek; balıkçılık ve tarımda daha fazla sorun demek. 

Finansman sorunu

İkinci kıymetli beklenti ise iklim finansmanı belirsizliğinin sonuçlanması. Bu süreç kuvvetli ve değerli olması nedeniyle en dertli başlıklardan biri. Fosil yakıttan pak güce geçiş önemli bir dönüşüm gerektirdiği üzere epey maliyetli bir süreç. Bilhassa gelişmekte olan ülkeler için bu geçiş kolay olmayacak. Bu hedefle 2010 yılında bu çeşit projeleri finanse etmek için Yeşil İklim Fonu oluşturulmuştu. Varlıklı ülkeler yılda 100 milyar doları ayırmayı kabul etmişlerdi. Lakin bu para tam olarak toplanamadı. Bugün iklim değişikliğinin sorumlusu olmadığı halde bundan önemli ziyan gören ülkeler var. Bu ülkelerin ziyanlarının tazmini başka bir başlık.

COP26’da konuşulacak öbür kıymetli başlıklar da var. Mesela karbon fiyatlama, fosil yakıt kullanımının evreli olarak azaltılması ve tabiata ait tahlillerin üretilmesi masada olacak mevzular ortasında bulunuyor.

Elhasıl, COP26 uzlaşmanın, aksiyonun ve uygulamanın COP’u olmalıdır. Taahhütte bulunmaktan fiilen bir şeyler yapmaya geçmenin vakti geldi. Bu süreci başlatacak olan COP26 olmalıdır.