Mert İnan –  Türkiye’de on binlerce hektarlık orman alanının küle dönmesine yol açan yangınların, ekolojik sistem ve global sıcaklık artışına olumsuz tesiri tartışılıyor. Avustralya’da Haziran 2019’da başlayıp dokuz ay süren ve sekiz milyon hektarlık alanı küle çeviren yangının akabinde çok yüksek ölçüde karbondioksit salınımını meydana gelmiş, uzmanlar ekolojik istikrarın ziyan gördüğünü açıklamışlardı. Yaşanan son felaketin akabinde misal soru Türkiye’deki yangınlar için de gündeme gelirken, uzmanlar, “Avustralya kadar olmasa da olumsuz tesirleri kesinlikle olacak” yorumunda bulundu.  

Ekoloji uzmanı Prof. Dr. Doğan Kantarcı, devem eden yangınlar nedeniyle önemli oranda karbondioksit salınımı olduğuna dikkat çekerken, “Orman yangını sayılarının artışı ile global ısınma, iklim değişikliği ve buna bağlı olarak Türkiye’de de artan sıcaklıklar ortasında besbelli bir bağıntı var. Muğla ve etrafındaki yıllık ortalama sıcaklıklar ile yağışlar incelendiğinde; ortalama 500 metre yükselti için verilen yıllık ortalama sıcaklık kıymetlerinin dönemsel olarak arttığı, buna karşılık yıllık ortalama yağış ölçülerinin azaldığını görüyoruz” diye konuştu.

İklimi değiştiriyor

Prof. Dr. Kantarcı, son 50 yıllık süreçte Milas’ta ortalama 2.5 derece, Yatağan’da ise iki derecelik artış olduğuna değinerek, “İklim değişikliği ve buna bağlı olarak gelişen ısınma, kuraklaşma süreci, Türkiye’nin her bölgesinde emsal sıcaklık artışlarına sebep oluyor. Bu artışın bir nedeni de yangınlardır. Ormanlar karbondioksiti bünyesine alıp oksijen olarak geri veriyor, fotosentez oluyordu. Sera gazlarının orman ve denizler tarafından doğal yoldan geri alımı çok kıymetli. Yangın birebir vakitte faunayı da bozarken, tüm sistem ziyan görüyor. Yangın sırasında yüksek sıcaklık kıymetlerinin ortaya çıkması havadaki azot ve oksijen bedellerinin de istikrarını bozuyor” dedi.

Orman vasfına döndürülmeli

Boğaziçi Üniversitesi Fizik Kısmı öğretim üyesi ve iklim uzmanı Prof. Dr. Levent Kurnaz 2019’da başlayıp lakin 2020’de söndürülebilen Avustralya yangınında, neredeyse tüm kıtanın alev alev yandığını belirterek şunları söyledi:

“Ancak ülkemizdeki yangın felaketi de önemli oranda karbondioksit salınımına neden oluyor. Yaşadığımız felaketin global iklim değişikliğine de dolaylı yoldan bir ölçü tesiri olacaktır. Asıl değerlisi yanan ormanların tekrar orman vasfına bürünmesi. Ormanlar 20-30 yıl içinde yenilendiğinde atmosferdeki karbondioksiti tekrar emmeye başlayacak. Lakin yanan yerlere binalar dikilirse verdiğimiz ziyan çarpı iki olacaktır. Şayet yangın Ege ve Akdeniz’deki termik santrallere sıçrar, kömür depolarını yakarsa o vakit önemli risk oluşur ve Avustralya’daki tabloya emsal bir ekolojik hasar tablosu çıkabilir. Termik santrallerdeki tonlarca kömürün yanması insan sıhhati açısından da önemli risk taşıyor.”

“Harekete geçmemiz gerekiyor”

Türk Toraks Derneği Etraf Problemleri ve Akciğer Sıhhati Çalışma Kümesi Lideri Prof. Dr. Ali Kocabaş, atmosferdeki karbondioksit oranının arttığına vurgu yaparak şunları söyledi:

“1985 yılında 350 ppm olan bedeller, 2020 Temmuz ayında 417 ppm olmuştur. Son olarak bu bedel 2021 Temmuz ayında 417.7 ppm’e yükseldi. İklim krizine neden olan en başta karbondioksit üzere sera gazlarının atmosferdeki oranlarının bu süreçte de yükselmeye devam etmesi. İklim krizi, afetlerle, yükselen besin fiyatlarıyla, susuzlukla, altyapı sorunlarıyla  tüm canlıları etkileyecek. Bunu durdurmak için harekete geçmeliyiz.”   

‘Karbon hududu aşıldı’

“Bizdeki en büyük risk termik santraller ve kömür alanlarının yanması olur” diyen İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Meteoroloji Mühendisliği Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Selahattin İncecik ise ihtarlarını şöyle sıraladı: “Santraller devre dışı bırakılmış olsa da kömür depolarının tutuşması çok önemli ekolojik hasarlara neden olabilir. Yanan her şey karbondioksite dönüşerek atmosfere salınır. Gezegen karbon salınımında 420 ppm dediğimiz seviyeyi geçti. Biz, yıllardır 400 ppm oranını, ‘kırmızı çizgi’ olarak tanımlıyorduk. Ne yazık ki karbon konsantrasyonu her sene 3 ppm artıyor. Çıkan son yangınlar karbondioksit salınımına neden olduğundan ekolojik sisteme bir ölçü ziyan verecektir.”