Seyhan Akıncı- Sürdürülebilir bugünlerde başında haresiyle önüne geldiği sözcüklere uhrevi bir mana yüklüyor. Sürdürülebilir iktisat, sürdürülebilir ömür, sürdürülebilir sanat… Sahi her şeyin sürdürelemez derecede çığrından çıktığı bir devirde sanat sürdürülebilir mi? Ya da başa alalım sürdürülebilir sanat derken ne anlıyoruz? Ortamlarda havalı görünmek için cümle içinde kullandığınızda işe yarayacağı kesin. Pekala, biri sizden ne demek istediğinizi açmanızı isterse! Biz de kültür sanat alanındaki değerli isimlere sürdürülebilir sanat nedir ve içinde bulunduğumuz şartlarda sanat sürdürülebilir mi diye sorduk.

Ayşegül Sönmez: “Sürdürülebilir sanat bir seri fikir biçimidir”

Sanatın sürdürülebilir olması için yapıtı lisana ya da imgeye uygulanamayacak yani bir eser olmasını zorlaştıracak bir eser üzere pazarlanmasını, önünde fotoğraf çekilmesini imkânsızlaştıracak her taktik bence sürdürülebilir sanatın konusu tarifi içinde. Sürdürülebilir sanat bir seri niyet biçimidir. Sanatatak okurlarımıza genç sanatçı Berkay Kahvecioğlu’nun kâğıt atık toplayıcılarının seyyar otomobillerine onların portrelerini yaptığı işlerini gösterip bunun sürdürülebilir sanat olup olmadığını sorduk. Okurların birçok galeride olmadığı için bile bunun bir sürdürülebilir sanat olduğu görüşünü paylaştı. Münasebetiyle okur, sanatın galeriye girdiğinde sürdürülemez olduğunu düşünmesiyle avangard bir görüş ortaya atmış oldu. Şahsen Atatürk Oto Sanayi’nde siparişlerle dökülen onlarca poliüretan heykelin etrafa ve akıllara ziyan olduğunu düşünüyorum ve şayet sürdürülebilir bir sanattan kelam edeceksek bu yapıtların eritilmesi geri dönüştürülmesi gerektiğini arz ediyorum.

Dr. Öğr. Üyesi Cem Onat: “Sanatçılar sürdürülebilirliğin tarafı”

Sanatın kendisinin 19. yüzyılın sonlarında ortaya çıkan, çevresel akımları ne ölçüde etkileyebileceğinin altını çizmek gerekmekte. Sanatkarlar birincinin birinciyim sıkıntılarına reaksiyon göstermeye başladılar ve bu reaksiyon sanatkarların bizatihi kendilerini sürdürülebilirlik yaklaşımlarının taraftarı olmaya yöneltti. Bu yaklaşımlar sürdürülebilirlik odaklı sanat yapıtı üreten sanatkarların sayısını bir epey artırmıştır. Sanatkarların yanı sıra müzeler, sanat galerileri, inisiyatifler, küratörler vb de sanatın sürdürülebilirliğe katkısında kıymetli rol oynamakta. Stantlarda, geri dönüştürülmüş yahut dönüştürülebilen gereç kullanımından başlamak üzere, günlük operasyonlarda oluşan atıkları geri dönüştürülebilen materyallerden seçmeleri kıymet taşımakta. Sürdürülebilirlik açısından karbon tesirleri azaltan sanat kuruluşları bu bağlamda öncü olarak sayılabilir. Sanata kıymet veren kuruluşların sürdürülebilirlik ismine yaptıkları stantlar, bu stantlarda seçilen sanatkarlar halkı sürdürülebilirlik uygulamaları açısından teşvik etmede değerli bir rol oynamakta. Bahsi geçen mevzular göz önüne alındığında, sanatın sürdürülebilirliğe katkıları çok fazla.

Dr. Feride Çelik: “Eğlenceden spora tüm alanları etkilemeli”

Sürdürülebilir kavramının içerisine giren birçok mevzu başlığı var; ekoloji, adalet, şiddet tersi, demokrasi, iktisat, toplumsal, kültürel, tarih… Tüm bu etkenlerle ilişkilendirilen sanata da sürdürülebilir sanat denir. Kısaca bir sanat yapıtının sürdürülebilir olması farklı disiplinlerle olan alakasına bağlı. Sürdürülebilirlik manasında 1960’lı yılların ikinci yarısında ortaya çıkan “Arte Povera” ya da “Yoksul Sanat” sanat hareketleri periyodun ticaret çarklarına sanatsal başkaldırı niyetiyle ortaya çıkar. Bu sanat akımının en önemli özelliği gelip süreksiz, atık ve doğal gerecin kullanımıydı. “Yoksul Sanat”ın dışında sürdürülebilir sanata örnek olan öbür sanat akımıysa “Arazi Sanat”tır. Bu sanat tipi 20. yüzyılın ikinci yarısında olumsuz tesirleri daha çok hissedilmeye başlayan endüstriyel gelişmenin ve teknolojik suratın tehlikeli boyutlarını düşündürmeye çağırır. Sanatın sürdürülebilir olması toplumsal gelişim ve maddi ömür formasyonuyla sürekli ahenk içinde olmasına bağlıdır. 21. yüzyıldaki sanat global iklim değişikliğinden üretime, üretimden tüketime, cümbüş anlayışlarından düşünme biçimlerine, spora kadar uzanan tüm alanları etkilemelidir.

Dr. Öğr. Üyesi Fırat Arapoğlu: “Sanat tarihinde yeni değil”

Sürdürülebilir sanat iki açıdan tanımlanıyor: Birincisi çevresel mevzuları ele alan yapıtları işaret ederken, oburu belli sanatkarların gereç seçimi ve uygulama konusunda geri-dönüştürülen gereçleri kullanması. Ancak bu yönelim, ismi farklı olsa da sanat tarihinde yeni karşılaştığımız bir pratik de değil. Kavramsal Sanat ve Çevresel Sanat, 1960’lardan beri etraf ve yeryüzü konusunda çalışmaların üretildiği sanat üretim biçimleri ortasında. Görsel sanatlar alanında kullanılmış kâğıtlar, ipler üzere organik yahut geri-dönüştürülmüş gereçlerin kullanımıyla tüketim ve israf başta olmak üzere çevresel hususlar masaya yatırılabilir. Böylelikle, aslında ferdi atıkların kullanımıyla yeni bir kolektif kültürel anlatının oluşturulabileceğini düşünüyorum. Büyük ölçekli multimedyal şovlar, hayli geniş ölçekli endüstriyel gerece neden olan enstalasyonlar ve paketlemeler, kültür sanayisi içinde gitgide cümbüş haline gelmeleri bir yana, çevresel sorunlara neden olmakta. Tersine, etraf şuuruna hassas işlerin sayıca artması gerekiyor. Sürdürülebilir sanat çevresel hususları inceleyerek ve bunları hakikat materyallerle söz ederek izleyicinin üzerine düşünmesini sağlayan bir ortam yaratabilir.

Doç. Dr. Gökçe Dervişoğlu Okandan: “Türkiye kültürel sürdürülebilirliğin tarafı”

Sürdürülebilirlik kavramı hayatımıza bilhassa BM’nin Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerini açıklamasıyla girdi. Bu kavram başlarda, karşılaştığımız krizlerin büyüklüğü sorgulanmaya başlanmadan, kaynakların stratejik kullanımı iletisini içeriyordu fakat geçirdiğimiz yüzleşmelerle (ekonomik kriz, iklim krizi kaynaklı doğal afetler, eşitsizliklerin artmasıyla) farklı toplumsal kümeler tarafından da sahiplenildi. Sanatkarın antropozen çağında bu tartışmanın dışında kalması kelam konusu değildi. BM içinde referans verilen üç sütun (ekolojik, toplumsal ve finansal sürdürülebilirlik) yanında kültürel sürdürülebilirlik kavramı da başka bir sütun olarak tartışıldı ve sonra her üçünü de içeren bir düzeyde olduğuna karar verildi. BM’nin 2005 Kültürel Sözlerin Çeşitliliğinin Korunması ve Geliştirilmesi Sözleşmesi’nde farklı bölümlerin tahlillerde birlikte üretmesi, yaratıcı sınıfın toplumsal haklarının, statülerinin korunması, tükenmeye yüz tutmuş lakin insanlık tarihinde birleştirici olmuş kültürlerin korunması takip edilir. Türkiye kontratın 2017’den beri tarafıdır ve kültürel sürdürülebilirlik konusunda yol haritası bu çerçevede sunulmuştur.