İş Kanunu 18 yaşın altındaki çocuk ve genç çalışanların çalıştırılmasına belli kaidelerle müsaade vermiştir. Gençlerin eğitimleri ile birlikte meslekte tecrübe kazanmaları yahut meslek sahibi olmaları emeliyle getirilen bu düzenlemeler dikkatli uygulanmalı.

Ne var ki bugün çocuk personelliği ürkütücü boyutlara ulaşmıştır. Bilhassa çocukların korunması gerekmektedir. Bu nedenle çocuk ve genç personellerin çalıştırılması sıkı kaidelere bağlı. İş Kanunu 15 yaşını doldurmuş gençlerin çalıştırılmasına belli kaidelerle müsaade vermekte.

Hafif iş nedir?

15 yaşını doldurmamış çocukların ise kural olarak çalıştırılması yasak. Bununla birlikte, 14 yaşını doldurmuş ve mecburî ilköğretim çağını tamamlamış çocukların bedensel, zihinsel, toplumsal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin de okula devamına mahzur olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilmesine imkan tanıyor.

İş Kanunu’na nazaran, maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı üzere yer altında yahut su altında çalışılacak işlerde, endüstride ve gece işlerinde çocuk ve genç personel çalıştırılması yasak. 15 yaşını tamamlamamış emekçi çocuk personel sayılıyor. Çocuk çalışanların fakat hafif işlerde çalıştırılabileceği karar altına alınmış durumda.

Hafif iş, yapısı ve niteliği açısından çocuğun gelişimine yahut sıhhat ve güvenliğini ziyanlı etkilemeyen ve okula devamı engellemeyen iş olarak tabir edilebilir.

Nerelerde olur?

Çocuk personeller; düşme ve yaralanma tehlikesi olabilecek formda çalışmayı gerektirecek olanlar hariç meyve, zerzevat, çiçek toplama, kümes besiciliğinde yardımcı işler ve ipek böcekçiliği işleri, esnaf ve sanatkarların yanında satış, ofis hizmetlerine yardımcı işler, gazete, mecmua dağıtımı ve satımı (yük taşıma ve istifleme hariç), fırın, pastane, manav, büfe ve içkisiz lokantada komi ve satış elemanı, satış eşyalarına etiket yapıştırma ve elle paketleme işleri, kütüphane, fuar ve stant yerlerinde yardımcı işler (yük taşıma ve istifleme hariç), spor tesislerinde yardımcı işler, çiçek satışı işlerinde çalıştırılabilir.

YA REKLAMDA OYNAYACAKSA?

14 yaşını doldurmamış çocuklar bedensel, zihinsel, toplumsal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okuluna mahzur olmayacak sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde yazılı mukavele yapmak ve her faaliyete başka müsaade kuralıyla çalıştırılabilirler. Temel eğitimini tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri, günde 7 ve haftada 35 saatten fazla olamaz.

14 saat dinlenme

Başka taraftan, çocuk ve genç personellerin günlük çalışma müddetleri, 24 saatlik vakit diliminde, kesintisiz 14 saat dinlenme mühleti dikkate alınarak uygulanmalı. Okula devam eden çocukların eğitim periyodundaki çalışma mühletleri de ayrıyeten düzenleniyor. Okula giden çocuklar, eğitim saatleri dışında olmak üzere en fazla günde 2 saat ve haftada 10 saat çalışabilirler. Lakin sanatsal işte çalıştırılan çocukların okula gitmedikleri devirde çalışma saatleri günde 5 ve haftada 30 saatten fazla olamaz.

DİNLENME HAKKI MÜDAFAA ALTINDA

Çocuk emekçilere 2 saatten fazla 4 saatten az süren işlerde 30 dakika, 4 saatten 7.5 saate kadar olan işlerde çalışma mühletinin ortasında 1 saat olmak üzere orta dinlenmesi verilmesi zarurî. Çocuk personellerin hafta tatili müsaadeleri kesintisiz 40 saatten az olamaz. Çocuk emekçiler, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılamazlar.

Sıhhat durumu çok kıymetli

Çocuk emekçilere verilecek yıllık fiyatlı müsaade mühletinin 20 günden az olmamalı. Okula yahut eğitime devam eden çocuk ve genç personellere, yıllık fiyatlı müsaadenin okulun tatil olduğu periyotta verilmesi gerekir. Çocuk personel çalıştıran patronlar, çocuk çalışanın velisi yahut vasisi ile yazılı iş kontratı yapmak zorunda. Çocuklara karşı işlenmiş cürümlerden yahut yüz kızartıcı cürümlerden karar giymiş patron yahut patron vekilleri, çocuk ve genç çalıştıramaz.

Bununla birlikte öbür koşullar uygun olsa bile sıhhat durumu yapacağı işe uygun olmayan çocuk ve genç çalışanlar de çalıştırılamaz. Çocuk personellerin işe giriş sıhhat raporları ve periyodik sıhhat raporları da işyeri tabipleri tarafından verilmektedir. Sıhhat nezaretlerinde en ufak risk bile atlanmamalı çocuğun hayatını etkileyebilecek tüm riskler dikkate alınmalıdır.

Öte yandan çocuk ve genç personel çalıştıran patronun, kelam konusu çocuk ve/veya genç emekçilerin velilerine yahut vasilerine, çalıştırılacakları işler, işi yaparken karşılaşabilecekleri riskler ve alınan tedbirler hakkında bilgi vermesi zaruridir.