Avustralya, teknoloji şirketlerinin haber içeriği için yayıncılara ödeme yapmasını sağlayacak ve başka ülkelere de benzeri yaptırımlar ismine taban hazırlayacak yeni bir maddeyi kabul etti.

18 aylık bir çalışmanın eseri olan yasa, medya şirketlerine, ürettikleri içeriğin adil karşılığı olacak bir ödeme yapılmasını öngörüyor. Muahedeyi bozan teknoloji platformlarının 10 milyon dolar ya da Avustralya’daki yıllık cirolarının yüzde 10’u pahasında bir tazminat ödemesi de yasa metninde yer alıyor.

Facebook ve Google bu düzenlemeye başta karşı çıkarak, Avustralya piyasasından çıkma tehditlerinde bulundu. Avustralya hükümetinin geri adım atmaması şirketleri kendi tahlillerini bulmaya yöneltti.

Google yayıncı kuruluşları bir ortaya getiren News Showcase isimli haber uygulamasını hayata geçirdi ve medya şirketlerine bu yapı üzerinden ödeme yapmayı kabul etti. Hatta ülkenin dört medya devinden biri olan Seven West Media 30 milyon dolar karşılığında News Showcase’e dahil oldu.

Hürriyet’ten Sevin Turan ve Gaye Kobal’ın haberine nazaran Facebook ise yasanın parlamentonun alt kanadında kabul edildiği gün, haber linki paylaşma ve görüntülemeyi Avustralya’daki kullanıcıları ve medya kuruluşları için büsbütün kapattı.

Facebook’un büyük gürültü koparan yasağı 8 günün akabinde karşılıklı ödünler sonucu kaldırıldı. Facebook ve hükümet ortasında varılan mutabakat kapsamında, şirket yayıncılarla tekil muahedeler imzalayabilecek.

Hükümet bu mutabakatların kâfi olduğuna karar verdiği takdirde Facebook maddeden muaf tutulabilecek. (Facebook Schwartz Media, Solstice Media, Private Media üzere daha ufak şirketlerle mutabakatlar imzaladı bile. Seven West ile müzakerelerin de başladığı duyuruldu.)

Doç. Dr. Michael Kuyucu ve Öğretim Vazifelisi Dr. Serdar Çil, yasanın Türkiye’deki medya kuruluşları ve kullanıcılar için muhtemel yansımalarını kıymetlendirdi.

Kuyucu, teknoloji şirketlerinin vergi ve ofis açma sıkıntılarının hallolmasının akabinde emsal bir yasanın Türkiye’de de gündeme gelebileceğini belirtirken, Çil ise kullanıcıların Facebook’u kullanmaktaki ikinci gayesinin haber takip etmek olduğunu hatırlatarak yayıncılarla teknoloji şirketleri ortasındaki tansiyonun kullanıcıların davranışlarına tesirinin çok fazla olmayacağını savundu.

Avustralya örneğinin memnuniyet verici olduğunu belirten Kuyucu, “Üretilen her şeyin bir kullanım bedelinin olması gerekir, telif bugün medyanın tıkanan iktisadına bir can simidi üzere gelecektir” derken yasanın Türkiye’de uygulanabileceğini belirtti ve ekledi: “Türkiye daha teknoloji şirketlerinin reklamlarda aldığı vergileri ve ofis açma sıkıntısını yeni yeni hallediyor. Bunu da şayet bir düzenleme yapılırsa uygulayabilir.”

“ORTAK PAYDADA BULUŞURLAR”

Kuyucu, medya kanallarının trafik kaynakları ortasında Google ve Facebook’un değerli yer tuttuğunu, muahede sağlanamaması durumunda trafik kaybı riskinin geçerli olduğunu da hatırlatarak, “Bence ikisi de birbirini korkutur, ürkütür fakat ortak bir paydada buluşurlar. Zira ikisi de birbirine muhtaç” yorumunu yaptı.

Kuyucu teknoloji şirketlerinin bu biçimde artan maliyetlerini cepten ya da reklam fiyatlarına artırım yaparak karşılayabileceğini tabir ederken, “Bu kanun Facebook’u sınırsız para ödemeye de zorlayabilir, onlar için cüzi bir sayı muahedesi ile de sonuçlanabilir. Bence bu bir toplu yıllık ödeme yahut reklam paylaşımı yahut tıklanma başı ödeme üzere modellerle hallolacak gibi” öngörüsünde bulundu.

Çil de “Bu durum Avustralya’daki üzere medya devleri ile muahede halinde mi olacak yoksa büyükten küçüğe herkesin hakkını alabileceği, müzik telif hakları konusundaki kuruluşlar üzere, mesleksel bir örgütlenme ile mi olacak” kelamlarıyla Avustralya örneğinin tek model olmadığını vurguladı.

KULLANICILARIN HALİ NE OLUR?

Pekala medya kuruluşlarıyla teknoloji şirketleri ortasındaki bu tansiyonun kullanıcıların alışkanlıklarında bir değişikliğe yol açacak mı? Uzmanlara nazaran hayır. Kuyucu, Facebook’un tekelleşmesinin tek nedeninin arz-talep istikrarı olduğunu belirterek “Yani bir kanunla yahut zorla değil, insanların gösterdiği talep sonucunda bu kadar güçlendi. Bunda da Facebook’un hiçbir cürmü yok” yorumunu yaptı.

Çil ise bir Facebook alt kuruluşu olan WhatsApp’ın Zımnilik Sözleşmesi’ne verilen yansıların teknoloji devinin monopolünü sarsmadığını hatırlatarak, haber konusunda da misal sonuçlar beklediğini söz etti. Çil yaptığı araştırmalara nazaran kullanıcıların öncelikle arkadaşlarından haberdar olmak için ikinci olarak ise gündemi takip etmek için Facebook’u kullandıklarını da hatırlattı.

Kaynak: Serdar Çil, “Sosyal Paylaşım Siteleri ve Demokratikleşme İlgisi: Facebook Örneği” (doktora tezi)

Facebook’un Avustralya’daki haber yasağı kapsamında sıhhat kuruluşlarının duyuruları üzere içerikleri de engellenmişti. Bu tıp çok uygulamaların kullanıcıların Facebook’a duyduğu inancı zedeleyip zedelemeyeceğini de pahalandıran Çil, “Doktora tezimde elde ettiğim bilgilere nazaran sık kullanan da az kullanan da kullanıcıların büyük çoğunluğu irtibat aracı olarak Facebook’a güvenmiyor yahut Facebook’ta paylaştığı içeriklerin takip edildiğini düşünüyor. Yani Facebook esasen itimat duyulan bir toplumsal medya aracı değil” yorumunda bulundu.

Kuyucu ise “Güven kaybından çok, toplumsal sorumluluk konusundaki hassasiyetindeki imajında kayıp olur. Zati haber içeriklerinin paylaşımında ödenecek para konusunda yapılacak muahedelerde toplumsal sorumluluk taşıyan haberlerin kapsam dışı tutulması gerekir. Bunun türel bir düzenleme ve bir teknik filtreleme ile halledilebileceğini düşünüyorum” diye konuştu.

FACEBOOK BÜYÜK KOLAYLIK LAKİN DİKKAT!

Facebook üzere toplumsal mecralar haber takibi için uygun platformlar mı? Burada iki uzmanımız da toplumsal medyanın haber takibini ve paylaşımını kolaylaştırdığında hemfikir fakat kimi riskler de kelam konusu. Bilhassa doğrulanmamış haberlerin ve manipülasyonun bu kanallar üzerinden yayılımı konusunda kullanıcıların dikkatli olması gerektiğini belirten Çil, “Bu mecralar haber akışı ve takibi için ağır olarak kullanılabilir lakin bu durum bu mecralarda yayınlanan her haberin gerçek olduğu manasına gelmez ki bilgi kirliği bu alanların en değerli sorunudur” dedi.

Kuyucu ise, “Ben haberin yepyeni kaynağından takip edilmesini hem isterim hem de tercih ederim. Dilerim haber paylaşımına para / telif ödeme konusu sayesinde içerik üreticileri de kendi haber portallarını güçlendirir ve toplumsal medya bağımlılığının olmadığı periyoda geri dönülebilir” tabirlerini kullandı.