MERT İNAN – Türkiye’nin cennet köşelerini küle çeviren yangın felaketi, dünyanın farklı yerlerindeki orman ve yerleşim yerlerini de yok ediyor. Bilhassa son 10 yılda, dünya genelinde her yıl artan sıcaklık pahaları başta yangınlar olmak üzere, kuraklık, ani ve şiddetli yağışlar, seller, hortumlar, kasırgalar ve ekstrem tabiat olaylarını tetiklemiş durumda. Süratli nüfus artışı, yüksek ölçüde sera gazı salımı, betonlaşma ve karbondioksit gazındaki artış, atmosferin ısı istikrarını olumsuz etkilerken, binlerce yıldır var olan istikrarları de altüst etti. O denli ki, dünya genelinde adeta ekolojik yıkım yaşandığı, bu alanda çalışan tüm uzmanların ortak görüşü.

YOLUN SONU MU?

Doğal afetler karşısında birçok kişi “Artık yolun sonuna mı geldik?”  sorusunu yöneltirken, durumun vahameti, uzmanların hazırladıkları raporlarda açıkça ortaya konuluyor. Türkiye ise bulunduğu coğrafik pozisyon nedeniyle hem global sıcaklık artışı, hem kuraklık, hem yangın riski, hem de ekstrem tabiat olaylarından en çok nasibini alacak ülkelerin başında gösterilirken, bir yandan da doğal kaynaklar süratle kirleniyor.

Yaşanan son yangın felaketi herkeste büyük kaygılara neden olurken, global tedbirler alınmadığı takdirde asıl felaketlerin 2030’dan sonra gezegenin kapısını çalacağı belirtiliyor. Türkiye’nin Akdeniz ikliminden, yarı kurak iklime geçiş yaptığını ısrarla vurgulayan uzmanların ortak görüşü ise birebir: “Kıyamet kapımızda”…

Dünyanın dört bir yanındaki ormanlardan yükselen alevler insanlığın kabusu haline geldi. Doğu Akdeniz havzasında bulunan Türkiye, iki haftalık süreçte yangın felaketiyle sarsılırken, benzeri durum ABD, Rusya, Yunanistan başta olmak üzere neredeyse her ülkede yaşanıyor. Gezegenin farklı köşelerinden yükselen dumanların yanı sıra, ekstrem hava olayları artık telaş veren boyutlara ulaştı.

Tahminen de yaşanan kabusu en yanlışsız özetleyen isimlerden biri Manavgat’ın Ahmetler köyünden 54 yaşındaki Duran Öz. Felaketi şahsen yaşayan Öz, “Bizim köylerde geçmişte böylesi sıcaklar olmazdı. Bahçelerimizde domastesler yetişir, kamyon dolusu domates toplardık. Sıcaktan domates bile yetişmez oldu” diyor. Yaz yağmurlarının da bölgeyi terk ettiğini de üzülerek anlatan Öz, yaşanan süreci, “18 metreden su çekerdik, artık 100 metreden güç su alıyoruz. Sıcaklık bu türlü artarak devam ederse, beşerler 10-15 yıl sonra göç etmek zorunda kalır. Manavgat, Antalya’nın sulak yeri olmasına karşın tarımcılık bitmek üzere” kelamlarıyla özetliyor.

KORKUTAN RAPOR

İklim bilimciler ise son 10 yıldır her fırsatta ekolojik istikrarın altüst olmak üzere olduğu ikazında bulunurken, Birleşmiş Milletler (BM) bünyesindeki Hükümetler Ortası İklim Değişikliği Paneli’nin açıkladığı 3 bin sayfalık son raporunda da bu duruma dikkat çekiliyor.

Raporda, iklim krizinin her yerde ve daha evvel hiç görülmemiş seviyede kötüleştiği tabir edilirken, global sıcaklık artışının 1.5 dereceyle sonlandırılması gerektiği, ülkelerin sera gazı emisyonlarını 2030’a kadar sonlandırması ısrarla vurgulanıyor. Raporda ayrıyeten iklim değişikliğinin insan eseri olduğu belirtilirken, “Önümüzdeki devirde tropik fırtınalar, yağmur ve kar yağışları artacak, bugüne kıyasla 1.7 kat daha fazla kuraklık yaşanacak. Yangınlar daha ağır ve uzun sürecek” ihtarları sıralanıyor.

TÜRKİYE UYARISI

Uzmanlara nazaran Türkiye, coğrafik pozisyonu nedeniyle ekolojik tahribatın tesirini en çok hisseden ülkelerin başında geliyor. Hatta ekolojik kıyametin kapıyı çalacağı birinci ülke olarak Türkiye gösteriliyor. O denli ki, Türkiye’nin 1985-2035 yılları ortasındaki birinciyim ve sıcaklık kıyaslama modellerinde yaz ayları için ortama 2.5 derece sıcaklık artışı öngörülüyor.

Lakin gereken önlemlerin alınmaması durumunda yüzyılın sonundaki sıcaklık artışının beş dereceyi bile aşabileceği kestirim ediliyor. Global iklim değişikliğinin, tüm ülkeleri ilgilendirdiğini ve yaşanan sorunun ekolojik felakete evrildiğini lisana getiren Boğaziçi Üniversitesi Fizik Kısmı öğretim üyesi, iklim uzmanı Prof. Dr. Levent Kurnaz, Milliyet’e yaptığı açıklamada, “Tüm raporlarda atmosfere salınan sera gazı emisyonlarının yüzde 40’ının Çin ve Amerika Birleşik Devletleri’nden kaynaklandığı belirtilse de, ekolojik tahribatın en acı bilançosu Akdeniz havzasında görülüyor. Önümüzdeki süreçte yangın felaketlerinin yanı sıra kuraklık, ziraî üretimde kıtlık, su savaşları üzere risklerin kapıyı çalması kaçınılmaz olacak.

Şayet global bir uzlaşı ve sera gazı emisyonlarının düşürülmemesi durumunda 2100 yılında insan jenerasyonunun varlığı bile tehlikeye girebilir. Türkiye açısından 2030’da bugün 40 derece olan yerler daha da kavrulacak” tabirlerini kullanıyor.

‘KIYAMET KAPIMIZDA’

Olağanda 30’uncu enlem çizgisinde yer alan bölgelere düşen yüksek basıncın 2-3 derece kuzeye kaydığını kelamlarına ekleyen Prof. Dr. Kurnaz, şu ikazları sıralıyor:

“İklim değişikliğine neden olan en büyük etken bu kayma. Libya, Kahire, Arabistan sınırını etkileyen sıcak hava, bize hakikat yaklaşmaya devam ediyor. Sıcaklık bedellerindeki artışın en büyük nedeni ısı istikrarının bozulmuş olması. Süratli nüfus artışı, sera gazı salınımı, karbondioksit gazındaki salınım artışı atmosferin ısı istikrarını etkiledi. Güç tüketimi arttıkça atmosfer sıcaklığı da arttı ve dünyanın ısı istikrarı bozuldu. Kıyamet kapımızda.”

2035’E KADAR!

“2035’e kadar yaz ayları için ortama iki derece sıcaklık artışı kelam konusu. Şu an komşumuz Irak ne kadar kuraksa yakın vakitte Türkiye’nin güney bölümleri de Irak üzere kavrulacak. Sonraki süreçte orta bölümler, sonrasında Karadeniz kavrulacak. Önümüzdeki 100 yıllık süreç içerisinde çölleşme tesiri Türkiye’nin kuzeyine kadar ilerleyecek. Sonunda Kanada, Rusya, İskandinav ülkeleri hayatta kalmaya çalışan insan topluluklarının akınına uğrayacak.

Bu nedenle ziraî eser ve su konusunda çok akıllı davranmalıyız. Suyun bir damlası bile çok kıymetli. Anadolu’da bol su gerektiren mısıra dayalı tarım yerine, daha az su isteyen eserlere yönelmeliyiz. Önümüzdeki 50 yıllık periyotta Trabzon, Rize üzere bölgeler bile 45 derecenin üzerinde sıcaklığı görecek. BM iklim raporları ve yaptığımız araştırmalarda 2100 yılına kadar Türkiye’nin olduğu bölgede su kaynakları yarı yarıya azalacak. Gelecekte Türkiye’yi de etkileyecek su ve tarım savaşları tehdidi kelam konusu.”

EN MAĞDURLAR ÇİFTÇİLER

Yaşanan global iklim krizini teğe bir hissedenler ise eser kaybı yaşayan çiftçiler. Sıcaklık kıymetlerindeki artış ziraî eserlerde önemli kayıplara neden olurken, uzmanların yaptığı ikazların en net ortaya çıktığı yerlerin başında kuraklığın pençesindeki Konya havzası geliyor. Bu yılki hububat eserlerinde yüzde 40’lık kayıp yaşayan çiftçiler, bölgeye kâfi yağmurların düşmemesi nedeniyle yeraltı su kaynaklarının da günden güne azaldığı söylüyorlar.

Karapınar Ziraat Odası Genel Sekreteri Nadi Özdil, 100 bin dekarlık geniş yerde hububat hasadı yapılamadığını lisana getirirken, “Eskiden 70 metreden su çıkarken, artık 150 metreden suyu sıkıntı çıkartıyoruz. Son 10 yılın en kurak devrini yaşıyoruz” diyor.

Karapınar Merkez Sulama Kooperatifi Müdürü Necmettin Ocakçı da yeraltı su kaynaklarının gitgide azaldığını belirtirken, “Kıraç dediğimiz yerlerde neredeyse yüzde 80 randıman kaybı yaşanıyor. Türkiye’nin tahıl ambarları boş kalacak. İklim değişikliği felakete yanlışsız gidiyor” ikazında bulunuyor.

Kuraklığın pençesindeki bir öteki bölge ise Aydın ovaları. Söke’de çiftlik yapan Abdullah Kavak Büyük Menderes havzasında 14 yıl sonra en büyük kuraklığın yaşandığını belirterek, “Eskiden 30 metrede bulduğumuz suyu artık 100 metreden derinde bulamaz haldeyiz. 584 kilometre boyunca Uşak, Denizli ve Aydın’ın tüm sanayi ve evsel atığı Büyük Menderes’e deşarj edilerek doğal su kaynağı yok edildi” diyor.