Gece periyodunda çalışma, emekçilerin sıhhatini etkileyebilecek bir durum olduğundan, bu periyotta yapılacak çalışmalar farklı kararlarla düzenlenmiştir. Çoklukla vardiyalı çalışma tertibinde karşımıza çıkan gece çalışması, vardiyalı olmadan işin niteliği olarak da karşımıza çıkabilmektedir.

Milliyet’ten Cem Kılıç’ın yazısı:

Vardiyalı çalışmada işin kesintisiz devam etmesi nedeniyle işyerinin daima faaliyet göstermesi kelam konusu iken, birtakım işler niteliği gereği yalnızca gece yapılmaktadır.

69. HUSUSA TABİ

Gece çalışması ister vardiyalı çalışma tertibinden kaynaklansın, isterse işin niteliği gece çalışılmasını gerektirsin İş Kanunu’nun gece çalışmasına ait 69. unsuruna tabi olacaktır.

İş Kanunu’na nazaran gece en geç 20.00’de başlayıp, en erken 06.00’da biten periyodu tabir etmektedir. Bir çalışmanın yarıdan fazlası bu mühletlere denk geliyorsa, ilgili çalışma bir gece çalışmasıdır.

Yargıtay’a nazaran bir çalışmanın yarıdan fazlası gece periyoduna denk geliyorsa, yalnızca gece devrine denk gelen çalışma kısmı değil, bütün çalışma gece çalışması sayılacak, tüm müddet gece çalışmasının kurallarına tabi olacaktır.

7.5 SAATTEN FAZLASI YASAK

Yargıtay incelemesine mevzu olan olayda 18.00 – 08.00 saatleri ortasında 14 saat işyerinde bulunan emekçinin, iki saat orta dinlenmesi müddeti düşüldükten sonra 12 saatlik çalışmasının tamamı gece çalışması sayılmıştır. Çalışanların gece 7.5 saatten fazla çalıştırılmaları yasaktır.

Bu nedenle 7.5 saatten 12 saate kadar olan kısım direkt fazla çalışma sayılmıştır. Yapılan bu fazla çalışma hukuka karşıt olsa da Yargıtay emekçinin fiyatından yoksun kalmaması gerektiği emeliyle bu cins çalışmalara direkt fazla çalışma sonucunu bağlamaktadır.

İSTİSNA OLAN DALLAR

Gece periyoduna, gece çalışmasında çalışma müddeti üst sonu olana 7.5 saate ve bu saatten fazla çalışma yasağına ait kurallar hem vardiyalı çalışmalar, hem de niteliği gereği yalnızca gece yapılan çalışmalar için geçerlidir. Münasebetiyle yalnızca gece işi yapan bir personel de 7.5 saatten fazla çalıştırılamayacaktır.

Ama turizm, özel güvenlik ve sıhhat hizmeti yürütülen işlerde emekçinin yazılı onayının alınması kuralıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir. Ayrıyeten mecburî ve harika fazla çalışmanın kelam konusu olduğu durumlarda da gece çalışması yedi buçuk saati aşabilecektir.

VARDİYALI ÇALIŞMA

Vardiyalı çalışmada gece çalışması ayrıyeten düzenlenmiştir. Düzenlenmenin temel emeli çalışanın daima tıpkı postada çalıştırılmasını engellemektir. Daima gece vardiyasının, çalışanın sıhhatini bozacağı açıktır.

Kanunda gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe emekçi postaları kullanılan işlerde, bir hafta gece çalışanın, ondan sonra gelen hafta gündüz çalıştırılması suretiyle sıraya konulacağı düzenlenmiştir. Gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme temeli da uygulanabilir. Bu halde iki haftada bir vardiyanın değiştirilmesi mecburidir.

YÖNETMELİK NE DİYOR?

İş Kanunu’nun 69. hususunda posta düzenlemesi yer alır. Öteki hususlar yönetmeliğe bırakılmıştır. Postalar Halinde Emekçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara Ait Özel Yöntem Ve Asıllar Hakkında Yönetmelik, postalar halinde çalışmada en az üç vardiyayı mecburî kılmıştır. Gündüz olduğu üzere gece çalışmasında da 11 saatlik üst hududu uygulayarak, iki vardiyalı düzenlemeler yasaktır.

İstisnalar hariç ikili vardiya sistemi kurulamayacaktır. Yönetmeliğe nazaran, patron gece çalışması nedeniyle sıhhatinin bozulduğunu raporla belgeleyen personele, imkanların elverdiği ölçüde gündüz postasında durumuna uygun bir iş vermekle yükümlüdür.

VARDİYALARIN DEĞİŞİMİ

Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe personel postaları çalıştırılarak yürütülen işlerde postalar birbirlerinin yerini alacak biçimde düzenlenir. Böylelikle en fazla iki iş haftası gece çalıştırılan personelin, takip eden iş haftasında gündüz çalıştırılması zaruridir. Postası değiştirilecek personel kesintisiz en az on bir saat dinlendirilmeden öteki postada çalıştırılamaz.

HAFTA TATİLİ MECBURİDİR

Postalar halinde çalışmada da kesintisiz en az 24 saat olmak üzere hafta tatili kullandırılması mecburidir. Personelin postalar halinde çalışması hafta tatili yapmamasının münasebetini oluşturmaz.

Ama vardiyası gece biten emekçinin takip eden günün birebir saatine kadar çalıştırılmaması kaidesiyle, işten gece ayrılmış olması hafta tatilinin kullandırılmadığı manasına gelmeyecektir. Kanun yirmi dört saat aslını getirdiğinden, hafta tatili müddetinin iki güne yayılması, kullandırılmadığı manasına gelmeyecektir.