Taban fiyat toplantıları aralık ayının başında başlayacak ve yıl sonuna kadar sürecek. Hakikaten Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım, önemli bir artış yapılacağının sinyalini vererek, taban fiyatı enflasyona ezdirmeyeceklerini belirtti.

Hürriyet’ten Noyan Doğan’ın yazısı:

Hal bu türlü olunca da hem fiyat konusunda beklenti çıtası yükseldi hem de ilgili taraflardan farklı farklı talepler gelmeye başladı. Bazıları yüzde 30 artacak diyor, bazıları bu da yetmez minimum fiyatın netinin en az 5 bin lira olması gerektiğini söylüyor.

Taban fiyatın 2022’de kaç lira olacağı konusuna geçmeden evvel kısa bir tahlil yapalım. Bugün uygulanan minimum fiyat brüt 3.577, net 2.825 lira. Patrona maliyeti ise 4.203 lira.

Son yıllarda minimum fiyata en yüksek artış yüzde 30 ile 2016 yılında yapıldı ve taban fiyat net 1.300 liraya yükseltildi. O devir enflasyon ise yüzde TÜFE’de yüzde 8.8’di.

2016 yılı kadar olmasa da misal oranda artırım, yüzde 26 ile 2019’da ve yüzde 21.6 ile de 2021 yılında yapıldı. Enflasyon ise 2018 yılında yüzde 20.30, 2020 yılındı da TÜFE’de yüzde 14.60 olarak gerçekleşti.

AĞIR BASAN SENARYO

Farklı bir tespitte daha bulunayım. 2013 yılında çalışanların yalnızca yüzde 12’si minimum fiyatlı çalışırken, bugün çalışan nüfusun neredeyse yüzde 45’e yakını taban fiyatlı çalışan haline geldi.

Ve minimum fiyata yüksek oranda artırım yapıldığı devirlerde çalışan nüfus ortasında minimum fiyatlı çalışanların sayısı da süratle yükseldi. Daha açık bir anlatımla; taban fiyat en düşük fiyat, bundan daha düşük maaşa kimse çalıştırılamaz manasına gelirken, bugün taban fiyat olağan fiyat haline geldi.

Gelelim, 2022’de taban fiyatta ne kadar artırım yapılacağı konusuna. Merkez Bankası’nın 2021 yıl sonu enflasyon kestirimi yüzde 18.4, 2022 enflasyon iddiası ise yüzde 11.8.

Buna nazaran de minimum fiyatın enflasyona ezdirilmemesi için yüzde 20 ila yüzde 30 ortasında bir artırım yapılacağı manasına geliyor. Ağır basan senaryo, yüzde 30 oranında artış olacağı tarafında.

Yüzde 30 artış demek, 2022’de taban fiyatın brüt 4.650 lira olacağı manasına geliyor ki, çalışanın eline geçecek net fiyat 3.673 lira civarında olacaktır. Bu durumda taban fiyatın patron maliyeti de 5.463 lirayı bulacaktır.

VERGİDE İSTİSNA OLUR MU?

Masadaki seçeneklerden biri de minimum fiyatın işvene maliyetini artırmamak için fiyattan alınan gelir vergisinde istisnaya gidilmesi, büsbütün gidilmese de aşikâr oranda gelir vergisinin azaltılması istikametinde. Çok ayrıntıya girmeden özetleyeyim; minimum fiyattan vergi alınmaması, taban fiyatlarının maaşında 220 lira civarında bir artış yaratacaktır.

Pekala, bundan ötürü devletin vergi kaybı olacak mıdır? Olacaktır ancak kestirimi kayıp taban geçim indimi sonrası 6 milyar lira civarındadır. Yani, minimum ücretliden alınan verginin, toplam vergi gelirleri içindeki hissesi çok da yüksek değil.

NELERİ ETKİLECEK?

Doğal, taban fiyattaki artışın göz gerisi edilmemesi gereken dolaylı iki tesiri olacaktır. Bunlardan birinci, taban fiyata yapılacak artırım, kurumların içinde fiyat istikrarlarını de değiştirecektir.

Bu artırım ister yüzde 20, ister yüzde 30 olsun, taban fiyatlı dışındaki çalışanlar da haklı beklenti yaratacaktır. İkincisi ise minimum fiyat yalnızca çalışanların maaşını etkileyen bir bahis değil.

Toplumsal güvenlik çatısı altındaki her alan minimum fiyata endeksli. Ne mi demek istiyorum? Minimum fiyata yapılacak artırım; askerlik ve doğum borçlanmasından yaşlılık aylığına, genel sıhhat sigortası priminden minimum geçim indirimine, işsizlik maaşından isteğe bağlı sigortalılığa ödenecek primlere kadar her alanda artış manasına gelecektir.