Toplumsal cinsiyet eşitsizliğine yol açan her türlü etken ve önyargıyla gayret etmek için kurulan YANINDAYIZ Derneği, toplumsal cinsiyet eşitliği alanında farkındalık oluşturacak değerli bir çalışmaya imza attı.

YANINDAYIZ Derneği, Kanada Büyükelçiliği Kanada Mahallî Teşebbüsler Fonu (CFLI-Canada Fund For Local Initiatives) ve İstanbul Üniversitesi Kent Siyasetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin iş birliğiyle “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Endeksi’ni hazırladı.

Her yıl güncellenmesi planlanan endeksle Türkiye’nin kılcal damarlarına kadar inilerek, ilçe ilçe toplumsal cinsiyet eşitliği röntgeni çekildi. Yapılan çalışmadan elde edilen bilgiler; son periyotta erkeklerle karşılaştırıldığında bayanların toplumsal haklardan ve fırsatlardan eşit bir biçimde yararlanamadığını ortaya koydu.

YANINDAYIZ Derneği Kurucu Lideri Parıltı Ger, ilçe seviyesinden başlayarak eşitsizliklerin görünür kılınmasını hedefleyen endeksin maksadını, “Bölgesel ve ulusal seviyede cinsiyet eşitliğini sağlamaya yönelik siyasetlerin geliştirilmesine taban hazırlamak ve toplumsal cinsiyet eşitliği kavramının yaygın bir biçimde içselleştirilmesinin önündeki manileri kaldırmaya yönelik, tavır ve davranış biçimlerinin değişmesine katkı sunmak” halinde özetledi.

İstanbul Üniversitesi Kent Siyasetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi tarafından yürütülen çalışma kapsamında 100.000 ve üzeri nüfusa sahip olan 234 ilçe için karşılaştırılabilir ve sürdürülebilir endeks hesaplaması yapıldı.  Türkiye’de 81 vilayet ve 234 ilçesinde yapılan cinsiyete dayalı eşitlik endeksi hesaplamasında, politik iştirak ve karar alma, eğitim, ekonomik ömür ve kaynaklara erişim ile sıhhat ve spor üzere dört ana kategoride 27 gösterge kullanıldı.

Endeks sonuçlarına nazaran İzmir’den Karşıyaka, İstanbul’dan Kadıköy ve Bakırköy, Çanakkale’den Merkez ve Ankara’dan Çankaya ilçeleri toplumsal cinsiyet eşitliğinin en yüksek olduğu birinci 5 ilçe olarak endeksin üst sıralarında yer aldı. Genel endeks sıralamasında birinci on sırada İstanbul’dan 5, İzmir’den 3, Çanakkale ve Ankara’dan birer ilçe yer aldı.

Politik iştirak ve karar alma boyutunda Kadıköy, Karşıyaka, Bakırköy, Beylikdüzü ve Çanakkale Merkez, eğitim boyutunda Beşiktaş, Bornova, Bahçelievler, Karşıyaka ve Menteşe (Muğla); ekonomik ömür ve kaynaklara erişim boyutunda Karşıyaka, Çukurova, Konyaaltı (Antalya), Yenişehir (Mersin) ve Beşiktaş; sıhhat boyutunda ise Şahinbey (Gaziantep), Yalova Merkez ve Bolu Merkez ilçeleri endeksin üst sıralarında yer aldı.

Endeks sonucuna genel olarak bakıldığında, eğitim ile sıhhat ve spor kategorilerinde ilçelerin büyük kısmının skor bedelleri en yüksek puan olan 1’e yaklaşırken, politik iştirak ve karar alma ile ekonomik ömür ve kaynaklara erişim açısından değerlendirildiğinde en iyi durumdaki ilçelerin bile eşitlikten uzak olduğu görülüyor.

Işık Ger: “Türkiye toplumsal cinsiyet eşitliğinde kaplumbağa süratiyle yol alıyor”

Toplumsal cinsiyet eşitliği endeksinin tanıtım toplantısında konuşan YANINDAYIZ Derneği Kurucu Lideri Işık Ger: “Türkiye toplumsal cinsiyet eşitliği alanında son devirde ülke çapında yapılan çalışmalara karşın kaplumbağa suratında yol alıyor. Toplumsal cinsiyet temelli eşitsizlikler alanında şimdi kayda bedel bir ilerleme kaydedilmiş değil. Cinsiyet eşitsizliği Türkiye’nin toplumsal gelişimini engelliyor. Bayanların ve erkeklerin, eğitim, sıhhat, istihdam, politik güç ve iştirak mevzularında eşit ve ayrımcılıktan uzak haklara sahip olması yalnızca bayanların refahı ve ömür standartlarının iyileşmesi için değil, tüm toplumun refahı için gereklidir. Toplumsal cinsiyet eşitsizliğini ülke seviyesinde ortaya koyan endeks, ülke içinde farklı coğrafik alanlar ortasında eşitsiz bir halde dağılmış olan şiddet, eğitime erişim, siyasal iştirak, istihdam seviyesi üzere toplumsal durumları bize net bir formda gösteriyor. Endeks bize toplumsal cinsiyet eşitliğinin ilçeler bazında ne seviyede olduğunu ortaya koyarken, öte yandan Türkiye geneli ile karşılaştırmaya imkân vermektedir. Böylelikle ilçe bazında toplumsal cinsiyet eşitliğinin iyileştirilmesi için gerçek ve tesirli siyaset üretilmesine imkan sağlamaktadır” dedi.

Kanada Büyükelçiliği: “Kadınların ve kız çocuklarının güçlenmesi yoksulluğu ortadan kaldırır”

Kanada’nın Türkiye Büyükelçiliği, Kanada Mahallî Teşebbüsler Fonu (CFLI) aracılığıyla bu değerli araştırma projesini destekledi. Bahis ile ilgili Büyükelçilik tarafından yapılan değerlendirmede şu sözlere yer verildi: “Kanada, hem Kanada’da hem de milletlerarası seviyede bayan haklarını teşvik etmeye ve cinsiyet eşitliğini ileri bir safhaya taşımaya kendini adamıştır. Kanada, bayan ve kız çocuklarının güçlendirilmesine global olarak yoksulluğu ortadan kaldırmanın, herkes için daha barışçıl, kapsayıcı, müreffeh ve eşitlikçi bir dünya inşa etmenin en tesirli yolu olduğuna inanıyor.” Araştırmalar, bayanların eğitime, ekonomik fırsatlara ve siyaset belirleme düzeneklerine erişimi arttıkça, ekonomik büyümenin ve refahın tüm ailelere, topluluklarına ve ülkelerine yarar sağladığını göstermiştir. Büyükelçilik, YANINDAYIZ Derneği’ne ve İstanbul Üniversitesi’ne Türkiye’nin birinci İlçe Temelli Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Endeksi’ni geliştirmedeki örnek çalışmaları ve ülke genelinde toplumsal cinsiyet eşitliğini geliştirme ve farkındalık yaratma konusundaki kıymet biçilmez uğraşları için teşekkür etti.

Murat Şeker: “Yerel yönetimlere ilham olacak bir doküman hazırladık”

Toplumsal cinsiyet eşitliği endeksini hazırlayan İstanbul Üniversitesi Kent Siyasetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Murat Şeker, yapılan çalışmalar hakkında şu bilgileri verdi: “Toplumsal cinsiyet eşitliği alanında milletlerarası literatüre girebilecek seviyede ve mikro ölçekte hazırlanan bu endeks önemli bir emeğin sonucu olarak karşımızda duruyor. Hem endekste kullanılan dataların derlenmesi hem de milletlerarası metodolojik yaklaşımın uyarlanması açısından değerli bir teşebbüs. Bu bağlamda bu cins çalışmaların devamlılığının sağlanması için kurumların data paylaşım siyasetlerini esnetmeleri ve açık bilgi prensiplerini benimsemeleri gerekiyor. Hazırladığımız endekste bilgi paylaşımında bulunan kurumlara teşekkür ediyoruz, lakin endeksin daha nitelikli hale gelmesi için ilgili öteki kamu kurum ve kuruluşların bilhassa mikro datalarını paylaşmaları gerekmektedir. Endeksin ana sonucu ise eşitlik açısından en iyi seviyede olan ilçelerde bile bilhassa politik iştirak ve karar alma ile ekonomik hayat ve kaynaklara erişim açısından eşitlikten uzak bir seyrin olduğunun ortaya çıkmasıdır. Bu nedenle bu çalışmanın iyiden berbata bir Türkiye sıralaması olarak değil, her bir ilçenin skor bedellerinin kendi içinde kıymetlendirilmesi ile gerekli iyileştirmelerin yapılması noktasında, merkezi ve lokal yönetimlere ilham olacak bir doküman olarak ele alınmasını diliyoruz.”

Endeksin hazırlanmasında kullanılan metodoloji ve hesaplama

Endekse dahil edilen 27 göstergeden 15’i kurumlardan resmi yazıyla bilgi talep edilerek, göstergelerden 11’i hakkında bilgi edinilmek istenen kurumun resmi sitesinden elde edildi. Politik İştirak ve Karar Alma boyutundaki 6 göstergeye dair datalara ilgili ilçe belediyelerin internet sitelerinin taranması ve resmi yazışma ile talep edilmesiyle erişim sağlandı. Ekonomik hayat ve Kaynaklara Erişim boyutundaki 9 gösterge ise resmi kurumlardan talep edilerek endekse dahil edildi. Eğitim boyutundaki 5 göstergeden 4’ü TÜİK’in açık datalarından alındı, 1 gösterge de bu bilgilerden türetildi.  Sağlık ve Spor boyutuna ilişkin 7 göstergeden 1’i açık veriyken öbür göstergeler resmi kurumlardan talep sonucu elde edildi.  Her bir gösterge için bilgiler kadın/erkek oranına dönüştürülerek en yüksek skor 1 ve en düşük skor 0 olarak hesaplandı.

Yapılan çalışmaya nazaran toplumsal cinsiyet eşitsizlik aralığında azalmanın; Türkiye’nin batısında yaşandığı, bayanların güçlenmesinin Marmara, Ege, Akdeniz bölgelerinde artış kaydettiği, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde cinsiyet eşitliğinde ve bayanların güçlenmesinde iyileşme yaşanmadığı görülüyor.  

Çalışma kapsamında alınan bilgilere kolay ve süratli ulaşılması maksadıyla hazırlanan Toplumsal Cinsiyeti Eşitliği Endeksi’nin haritası da YANINAYIZ Derneğinin internet sitesinde kullanıcıların hizmetine sunuldu. Kullanıcılar haritada her vilayet üzerine geldiğinde, o ilin cinsiyet eşitliği skorunu, başka vilayet ve ilçelerle mukayeseli olarak görebilecek.