Türkiye Cumhuriyeti, dünyada gibisi görülmemiş bir çabayla kuruldu. Hiç kuşkusuz bu çabada Samsun’dan Gaziantep’e, Erzurum’dan İzmir’e, tüm kentler yerini aldı. Hepsinin kıssası anlatılmaya kalkışılsa sayfalar yetmez. Lakin içlerinde o denli kentler var ki, Cumhuriyet’in kuruluşuna giden yolda adeta birer mihenk taşıydı. Koronavirüs nedeniyle seyahat etmekten korkuyoruz lakin 29 Ekim haftasında, imkânınız varsa tüm tedbirlerinizi alarak, bu kentlere gidin; anıtları, şehitlikleri, müzeleri, anı meskenlerini gezin ve tarihe gerçek bir seyahate çıkın. Buralarda, yaşanan acılara tanıklık etmenin yanı sıra verilen uğraşlar sonunda elde edilen zaferin haklı gururunu da yaşayacaksınız. Pekala, bu kentler hangileri? Tarihi yerleriyle öne çıkanları sizin için derledik:

Samsun’dan yükselen güneş

Yurdun işgal edildiği günlerde, Gazi Mustafa Kemal Atatürk, çalışma arkadaşlarıyla vatanın kurtuluş planını İstanbul Şişli’deki konutunda hazırladı. O nedenle Şişli’deki konut, Cumhuriyet’in en kıymetli simgesi.Kurtuluş çabasının birinci durağı ise Samsun. Mustafa Kemal, 16 Mayıs 1919’da Bandırma Vapuru’yla yola çıktı, 19 Mayıs’ta Samsun’a vardı. Bu değerli kentte, birinci ziyaret edilecek yer, Bandırma Vapuru ve Ulusal Uğraş Parkı Açık Hava Müzesi. Mustafa Kemal ve silah arkadaşlarının karaya birinci ayak bastıkları yerde bulunan gemide, kahramanların balmumu heykelleri ve periyoda ilişkin eşyalar var. Gazi Müzesi, Onur Anıtı da kentte görülmesi gereken yerler ortasında. 

Yol haritası belirlendi

Amasya: Bu seyahatte, Kurtuluş Savaşı’nın yol haritasının belirlendiği Amasya Tamimi’nin (Genelgesi) müsaadeden gitmeden olmaz. Amasya’da, Mustafa Kemal’in kente gelişinde üs olarak kullandığı ve genelgeyi kaleme aldığı Saraydüzü Kışla Binası, birinci görülecek yer. Burada Cumhuriyet devrine ilişkin eserler ve kimi evraklar ile bal mumu heykeller bulunuyor. Sivas: Ulusal Mücadele’nin dönüm noktalarından olan kent, 4 Eylül 1919’da gerçekleştirilen Sivas Kongresi’ne mesken sahipliği yaptı. 108 gün Ulusal Mücadele’nin merkezi olan kentte kongrenin yapıldığı bina ziyaret edilebilir. 1981’e kadar lise olarak kullanılan bina, 1990’da Etnoğrafya Müzesi oldu. Müzede kongrenin yapıldığı salon, bu yıllara ilişkin eşyalar, fotoğraflar ve Atatürk’ün kaldığı oda görülebiliyor. Erzurum: Kent, 23 Temmuz 1919’da ulusal egemenliğin şartsız olarak gerçekleştirilmesine karar verilen Erzurum Kongresi’ne mesken sahipliği yaptı. Kongrenin toplandığı birinci bina günümüzde Erzurum Kongre Binası Atatürk Fotoğraf Heykel Müzesi ve Galerisi Müdürlüğü olarak hizmet veriyor. Ayrıyeten kentte Atatürk’ün, arkadaşlarıyla 52 gün boyunca çalışmalarını sürdürdüğü, günümüzde Atatürk Müzesi olan tarihi konak da görülebilir.

Güneydoğu’da büyük uğraş

Kurtuluş Savaşı’nda adeta destan yazan Güneydoğu’da, tarihin izlerini görebilirsiniz. Bu kentlerden Gaziantep’te, Şahinbey Ulusal Gayret Müzesi, kalenin içindeki Gaziantep Savunması ve Kahramanlık Panoroması Müzesi ile Gaziantep Atatürk Anı Müzesi görülecek yerler ortasında. Adana’da, Atatürk Konutu Müzesi; Şanlıurfa’da Kurtuluş Müzesi ile  Atatürk ismine yapılan birinci anıt; Hatay’da Birinci Kurşun Müzesi; Kahramanmaraş’ta  Kurtuluş Destanı Panorama Müzesi, tarihi yerler ortasında bulunuyor.  

Birinci gaye Akdeniz

İzmir: Atatürk, 1 Eylül 1922’de “Ordular birinci amacınız Akdeniz’dir” buyruğunu verir ve 9 Eylül 1922’de İzmir, düşman işgalinden kurtarılır. Bunun üzerine Mustafa Kemal, Belkahve’den İzmir’i uzun uzun seyreder ve kahve içer. Günümüzde burada Atatürk’ün kente bakışının tasvir edildiği, 16 metre yüksekliğinde heykel ve Atatürk Anı Meskeni bulunuyor. Siz de müzeyi ziyaret edip İzmir’i buradan izleyebilirsiniz. Kentte ayrıyeten Türk ordusunun karargâh olarak kullandığı, Atatürk’ün şahsi çalışmalarını da yürüttüğü Atatürk Meskeni Müzesi’ni, Uşakizade ve Latife Hanım köşklerini, Birinci Kurşun Anıtı’nı ve Zübeyde Hanım’ın kabrini görmelisiniz.

Savaş, bu topraklarda şiddetlendi

Ankara: Ulusal Çaba yıllarında ülkenin yazgısını değiştiren hadiselere ve kararlara konut sahipliği yapan Ankara, Anadolu’da yine umutların yeşerdiği yer olarak öne çıkıyor. Haymana ise o periyotta tam manasıyla bir destan yazdı. 15 Mayıs 1919’da İzmir’in, Yunan Ordusu tarafından işgal edilmesine Haymana halkı sessiz kalmadı, İzmir halkının yanında olduğunu bildiren bir telgraf çekti ve savaş boyunca büyük bir uğraş sergiledi. Anadolu Türk tarihinin en değerli savaşlarından, Sakarya Meydan Muharebesi, 22 Ağustos-13 Eylül 1921 tarihlerinde, Sakarya Nehri’nin doğusunda gerçekleşti. Ağustos 1921’de Yunan Ordusu, Haymana önlerine kadar gelerek, bölgeyi kuşatmak istediğinde ise yüzde 80’i şehit olan 57. Tümen’in büyük fedakârlığıyla ağır bir mağlubiyete uğradı. Ankara’da, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün kabrinin yer aldığı Anıtkabir başta olmak üzere Birinci TBMM Binası’ndaki Kurtuluş Savaşı Müzesi, İkinci TBMM Binası’ndaki Cumhuriyet Müzesi, Polatlı Sakarya Şehitlik Anıtı ile Atatürk Orman Çiftliği, ziyaret edilmesi gereken en değerli yerler.  

Afyonkarahisar: Sakarya Meydan Muharebesi’nden sonra Yunanlılar Afyonkarahisar’a yerleşmek istedi. Atatürk, İnönü ve Fevzi Paşa’nın gizlice hazırladıkları Büyük Taarruz plânları Afyonkarahisar’da eski Belediye Binası’nda yapıldı, Başkomutanlık Meydan Muharebesi buradan yönlendirildi. 26 – 30 Ağustos 1922’de yapılan Başkomutanlık Savaşı sırasında Kocatepe’den fırlayan Türk ordusu, Yunan mevzilerine, insan üstü güçle atılarak hücuma geçti ve mevzileri ele geçirerek Kurtuluş Savaşı destanını yazdı. Tarih yazılan bu kentte, Atatürk’ün karargah binası olarak kullandığı Hacı Veli Konağı, Büyük Taarruz Karargahı (Atatürk Evi) olarak ziyarete açık. Kentte 4 ton tartısındaki bronzdan yapılan, düsturuyla bir arada 7.5 metre yüksekliğindeki Kocatepe Anıtı, Büyük Taarruz Şehitliği ve Başkomutan Mustafa Kemal Anıtı, Zafer Anıtı, Afyonkarahisar Hava, Giresunlular Alay, Şuhut, Yıldırım Kemal, Çiğiltepe, Yüzbaşı Agah Efendi şehitlikleri tarihin izlerini taşıyor.

Kütahya: Başkomutan Meydan Muharebesi 30 Ağustos 1922’de Dumlupınar’da büyük zaferle sona erdi. Kurtuluş Savaşı boyunca tüm cephelerde şehit düşenlerin anısına Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Dumlupınar Şehitliği yaptırıldı ve Büyük Taarruz’un 70. yıldönümü olan 30 Ağustos 1992’de ziyarete açıldı. Şehitlik, Ulusal Mücadele’nin üç büyük kumandanı Atatürk, İsmet Paşa ve Fevzi Çakmak anısına yapılan Üç Kumandan Anıtı, şehit düşen sivil vatandaşları sembolize eden Milisler Anıtı, 500 kişilik sembolik şehit mezarları ve kitabeleri, Şehit Baba-Oğul Anıtı, Mehmetçik Anıtı, Namazgâh ve Şadırvan’dan oluşuyor. Bu devri daha iyi anlayabilmek için bölgeye gelen ziyaretçiler, Dumlupınar Kurtuluş Savaşı Müzesi ile Dumlupınar Atatürk Evi’ni de görebilirler.