Nilay Kamu/milliyet.com.tr

Dünyanın en tanınan iletileşme uygulamalarından biri olan WhatsApp aylar evvel bir tartışmanın fitilini ateşledi. Saklılık kontratında güncellemeye giden WhatsApp, kullanıcıları bir epey kızdırmayı başardı. Yeni saklılık kontratında kullanıcı bilgilerini çatı şirketi olan Facebook ile paylaşabileceğini aktaran WhatsApp, kullanıcıların bunu kabul etmemesi halinde hesaplarını artık kullanamayacaklarını duyurmuştu.

Facebook’un sahibi Mark Zuckerberg, 2014 yılında WhatsApp’ı bünyesine 19 milyar dolarlık bir mutabakat ile kattı. O günden bu yana çok sular aktı ve WhatsApp pek çok yeniliği bünyesine katarak kullanıcı sayısını katlamayı başardı. O denli ki 2014 yılında toplam kullanıcı sayısı 600 milyon olan WhatsApp 2020 yılının şubat ayındaki bilgilere nazaran 2 milyarın üzerinde bir kullanıcıya konut sahipliği yapıyor. Her ne kadar yeni saklılık mukavelesi WhatsApp’tan kaçışa neden olsa da yeniden de en çok kullanıcıya sahip iletileşme ve imajlı konuşma uygulaması olarak biliniyor.

WHASAPP SAKLILIK KONTRATI TARTIŞMASI NASIL BAŞLADI?

Facebook’un şirketler çatısı altında yer alan WhatsApp 4 Ocak 2021 tarihinde yaptığı bir duyuru ile ‘’Kullanım Şartları ve Zımnilik İlkesi’’nin 8 Şubat 2021 tarihinde güncelleneceğini bildirmişti. Bu mukavelede yer alan birtakım ibareler ise kullanıcıların yansısı ile karşılaştı.

Reaksiyon ile karşılanan husus ise “Kullanım Şartları ve Kapalılık İlkesi” içinde yer alan değişikliğine onay verilmesi halinde kullanıcıların birtakım datalarının Facebook ve bağlı şirketlerle paylaşılabilecek olması, onay verilmemesi halinde ise güncelleme tarihinden sonra uygulamanın kullanıcı tarafından kullanılamayacak olmasıydı. Haliyle bu şartları kabul etmeyen kullanıcılar WhatsApp dışında kullanabilecekleri öbür alternatif uygulamalara yönelmeyi tercih etti.

Bilhassa toplumsal medya üzerinden reaksiyon ile karşılaşan WhatsApp, saklılık mukavelesini büsbütün geri çekmedi lakin 15 Mayıs 2021 tarihine kadar erteledi. Bu kapsamda ‘sözleşmenin yanlış anlaşıldığını’ lisana getiren WhatsApp, mevzu hakkında bilgilendirici paylaşımlar yapmaya başladı. Gerek blog yazıları gerekse WhatsApp öyküleri ile kullanıcılara ulaşmaya çalışan WhasApp için 15 Mayıs kıymetli bir tarih.

Av. Ekin Dolgun ve Stj. Av. Melda Yılmaz tarafından derlenen ‘’Whatsapp Saklılık Kontratı Kapsamında Tüzel Değerlendirmelerimiz’’ yazısında da açıkça belirtildiği üzere ‘’Whatsapp tarafından sunulan “Gizlilik İlkeleri” uyarınca, uygulama üzerinden yapılan görüşmeler yalnızca irtibat taraflarının okuyabildiği bir şifreleme sistemi olan “uçtan uca şifreleme” (end to end encryption) tekniğiyle korunmaktadır. Uçtan uca şifreleme ile gönderenin Whatsapp aracılığıyla iletmiş olduğu fotoğraf, ses kaydı, görüntü, bildiri üzere içerikler sırf gönderici ve alıcı tarafından görülebilmekte olup, bağlantının tarafları haricinde üçüncü bu içerikleri okuyabilmesi için şifre anahtarı olarak isimlendirilen koda sahip olmaları gerekmektedir.’’ yazıyor.

Bu formülle gönderenin ilettiği ileti içeriği şifrelenerek alıcıya ulaşıncaya kadar Whatsapp dahil olmak üzere gönderici ve alıcı haricinde rastgele üçüncü kişi yahut kurum tarafından okunmuyor. Bir öteki yandan Whatsapp üst dataları (meta-data) ve bünyesinde bulunan yedeklemeler şifrelenmiyor.

Hasebiyle, meta-datalar ve yedeklemeler Facebook ve öteki küme şirketleri(Instagram) ile paylaşılması tehlikesini doğuruyor. Bu dataların paylaşılması ile de kullanıcıların günlük alışkanlıklar ve hareketleri şirketler tarafından takip edilebilir duruma gelecek.

, BU MUKAVELEYİ KABUL ETMEYEN KULLANICILAR ARTIK WHATSAPP’I KULLANAMAYACAK MI?

Kısmen evet. Kullanıcılara 120 gün içinde datalarını silmesi için mühlet tanınacak. Hesapları faal değil pasif kaldığı takdirde de 120’inci günün sonunda hesap bilgileri silinecek.

Whatsapp tarafından toplanan kimi bilgilerin Facebook ile paylaşılacak olması Türk Hukuk sistemi açısından 7 Nisan 2016 tarihli ve 29677 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6698 sayılı Şahsî Dataların Korunması Kanunu (“KVKK”) ile mevzuata giren “kişisel veri” kavramına işaret ediyor.

KVKK’nin gayesi, “[…] şahsî dataların işlenmesinde başta özel hayatın kapalılığı olmak üzere şahısların temel hak ve özgürlüklerini korumak ve şahsî bilgileri işleyen gerçek ve hukuksal bireylerin yükümlülükleri ile uyacakları tarz ve temelleri düzenlemek” olarak tanımlanmıştır. Whatsapp tarafından yapılan güncellemeye istinaden KVKK ile öngörülen kimi temelleri özetlemekte yarar vardır.

KVKK’nin 5. unsuruna nazaran; ferdî bilgilerin işlenebilmesi için ilgili kişinin açık isteğinin bulunması gerektiği, 8. hususunun 1. fıkrasında şahsî bilgilerin ilgili kişinin açık isteği olmaksızın aktarılamayacağı ve 9. hususunun 1. fıkrasında ferdî bilgilerin ilgili kişinin açık isteği olmaksızın yurt dışına aktarılamayacağı düzenlemeleri yer almaktadır.

KVKK’nin 3. hususunda ise, açık isteğin tarifine yer verilmiştir. Açık isteğin varlığından bahsedebilmek için KVKK’de yer alan tarif kapsamında açık isteğin, belli bir mevzuya ait olması, isteğin bilgilendirmeye dayanması, özgür iradeyle açıklanması gerekmektedir.

Bu noktada değerlendirildiğinde özgür iradeyle açıklaması değerli hale geliyor. Çünkü kullanıcılarını açık isteğinin alınması bir eser yahut hizmetin sunulmasının ya da eser yahut hizmetten yararlandırılmasının ön koşulu olarak ileri sürülmemelidir. Münasebetiyle, Whatsapp’ın gönderdiği mukaveleyi kabul etmeyen kullanıcıların Whatsapp’ı kullanmaya devam edemeyeceği, hesaplarının silineceği tek taraflı olarak dikte edilmektedir.

HESAPLARIN SİLİNMESİ BİR DAYATMA

Bu sebeple Bilişim hukuku alanında uzmanlığı bulunan İstanbul Aydın Üniversitesinde hukuk dersleri veren Doç. Dr. Murat Volkan Dülger bahis hakkında açıklamalarda bulundu. Dülger, temelde bu kontrat ve hususlardan çok kullanıcıların bu zımnilik kontratını kabul etmemesi halinde ‘hesaplarının silinmesi’ ibaresi bir dayatma olarak kabul gördüğü için hukuka farklı diyor.

KVKK tarafında ‘açık rıza’ dayatamazsın diyor fakat WhatsApp açıkça bu durumu dayatıyor. Olmazsa olmaz bilgileri zati WhatsApp bizden istiyor ve biz de veriyoruz lakin ‘özel verilerin’ sorulması ve bunu vermek istemeyenlerin cezalandırılması kabul edilebilir değil.

Bu durumda WhatsApp Zımnilik Kontratı KVKK’yi ihlal ediyor. Kabul etmediğimiz takdirde uygulamadan çıkmak için 120 günümüz bulunuyor. Bu 120 günlük süreçte ise kullanıcılar isterse bilgilerini kendileri silebiliyor.

HUKUKA KARŞIT BİR KARAR

Dülger, 120 günlük mühletin de nasıl işleyeceğini anlattı. WhatsApp’ın saklılık mukavelesini kabul edilmediği takdirde size artık hizmet sunmayacağını lakin 120 günlük müddet boyunca kullanıcıların kendi datalarını silme talihi tanıdığını söylüyor. Kelamlarına şu formda devam ediyor:’’ Bu Türk hukukuna muhalif. Zati ABD’de kurulduğu için kendi konsey kararlarını bizlere uygulamak istiyor.’’

Öbür iletileşme uygulamalarına geçmeyi düşünüyor musunuz diye sorduğumuzda ise, ‘Signal ve gibisi uygulamalar tıpkı sistemleri kullanıyor. Bu sebeple güvenlik açısından değişen bir şey yok’ diyor ve WhatsApp kullanmaya devam edeceğini söylüyor.

FİYATSIZ UYGULAMALARDA ASIL ESER BİZİZ

Türel açıdan yaklaşıldığında epeyce değerli noktaları içinde barındıran WhatsApp kapalılık mukavelesi için Üsküdar Üniversitesi İrtibat Fakültesi öğretim üyesi ve yeni medya/gazetecilik alanında dersler veren Prof. Dr. Süleyman İrvan ile konuştuk. Şahsî dataları paylaştığını söylüyor ve şu kelamlarına şöyle devam ediyor:

’’WhatsApp’ın şahsî bilgilerimize kapsamlı erişimi ve bu dataları bilhassa Facebook ile paylaşmasını içeriyor. Kısaca söylemek gerekirse, şayet bir eser ya da platform ücretsizse asıl eser biz kullanıcılarız demektir. Şayet toplumsal medyaya fiyatsız erişim sağlıyorsak karşılığında bu platformların bizim bilgilerimizi kullandıklarını biliyor olmamız gerekir. ‘’

Twitter hesabından yeni medya öğrencilerine ve gazetecilere seslenen İrvan, mevzu hakkında farklı uygulamalara geçmenin anlamsız olduğuna vurgu yapıyor. Başka uygulamaların da farksız olduğunu söyleyen İrvan:’’ Aslında misal uygulamalar da tıpkı mantıkla hareket ediyorlar. Ferdî bilgilerinizin kullanılmasını istemiyorsanız bu uygulamaları hiç kullanmamanız daha iyi olur. Açıkçası WhatsApp yerine öteki bir platforma geçmenin bir manası olmadığını düşünüyorum. Natürel ki mesajlaştığınız bireyler toplu olarak diğer bir platforma göç etmişse sizin de geçmeniz zarurî hale gelecektir. ‘’

Prof. Dr. Süleyman İrvan bir öğretim vazifelisi olarak WhatsApp kullanmaya devam edeceğini çünkü Whatsapp’ın dataları paylaşacağını söz ettiği Facebook’un da kullanıcısı olduğunu belirtiyor. Facebook’un şahsî datalarını kullandığını halihazırda belirten İrvan, bunun farkında olmamız ve bu platformları daha şuurlu kullanmamız daha kıymetli olduğunu düşünüyor.

120 GÜN SORUNU NEDİR NE OLACAK?

WhatsApp 120 gün boyunca etkin olmayan hesapları otomatik olarak silecek. Yani temelde kullanıcılar ya saklılık kontratını kabul edecek ya da sohbet geçmişini indirerek öteki bir iletileşme uygulamasına geçecek. Yani siz mukaveleyi kabul etmezseniz 120 gün içinde hesabınız pasif hale getirilecek. Şayet hesabı etkin hale getirmezseniz de hesabınızla ilgili bilgilerin tamamı otomatik olarak silinecek.