Türkiye’nin en değerli tabiat varlıklarından Kaz Dağları yöresindeki madencilik faaliyetlerine yönelik çevrecilerin yansısı devam ederken, orman alanlarında yaşanan madencilik suistimalleri ise Sayıştay raporuna yansıdı. Sayıştay’ın “Tarım ve Orman Bakanlığı 2019 Yılı Kontrol Raporu”nda, maden işletme alanlarının büyük bir çoğunluğunda rehabilite çalışmalarının yapılamadığı, aşikâr bir plan ve proje çerçevesinde işletilip, çalıştırılması gereken maden alanlarında sistemsiz çalışmaların yapıldığına yer verildi. Madencilik faaliyeti için müsaade verilen 687 maden müsaade alanında coğrafik bilgi sitemi ile yerinde yapılan fiili kontrollerde, hudut aşımları, müsaadesiz yapılar ve müsaade maksadı dışında kullanımlar rapora yansırken, 687 maden müsaade alanındaki 330 işletmede hudut aşımı, 49’unda yönetim müsaadesi olmayan yapılar yapıldığı, 31 alanda müsaade gayesi dışında kullanımlar olduğu, 78 alanda hem müsaade maksadı dışında kullanım, hem de yönetim müsaadesi olmayan yapılar yapıldığı ve 20 alanda ise koordinatların problemli olduğu tespit edildi.

‘Rehabilite edilmeli’

Mermer ve taş ocaklarının faaliyetleri sonucunda teras sistemine ve saha rehabilitesine uygun olmayan dik ve derin çalışmalar yapıldığına yer verilen raporda, plan ve programa uygun yapılmayan maden arama çalışmaları nedeniyle saha rehabilitesinin uzun vakit aldığı ve daha değerli yapılması sonucunun ortaya çıktığı aktarılarak şöyle dendi:

“İzin sahibi, madencilik faaliyeti yapacağı sahayı, rehabilitasyon projesine uygun olarak rehabilite etmek zorundadır. Rehabilite yapılacak alanın kullanım öncesi devirde çoraklık ve verimsizlik üzere olumsuz nitelikler taşıyor olması, alanda rehabilite yapılmaması için münasebet olarak gösterilemez.”

Raporda ayrıyeten, maden müsaade alanlarına yönelik yönetim müsaadesi olmayan, müsaade gayesi dışında kullanılan birçok madenle ilgili olarak rastgele bir süreç yapılmadığının da altı çizildi. Maden işletme alanlarının büyük bir çoğunluğunda müsaade alanının ve koordinatları belirleyen köşe noktalarının mevzuata uygun olmadığı belirtilen raporda, levha ve işaretlerin çoğunlukla yöre halkı ve çobanlar tarafından söküldüğü, kimilerinin arazi kaideleri ve mevsimsel tesirler nedeniyle devrildiği, bir kısmının da orman bitki yapısı nedeniyle dışardan görülemediğine vurgu yapıldı.

Fayda ve kayıp değerlendirmesi yok

Sayıştay raporunda öne çıkan öbür tespitler ise şöyle:

Kontrolümüzde, müsaade raporlarında, madencilik faaliyetlerinden sağlanacak “ekonomik yarar” ile oluşacak “ekolojik ve toplumsal kayıpların” karşılıklı değerlendirilmediği görülmüştür.

Ormanlarda madencilik faaliyeti için kullanılan alanlarda, ormanların uğrayacağı ziyanların ekonomik tahlili ile çıkacak madenlerin getirisi ile toplumsal tesir değerlendirmeleri yapılmamaktadır.

Taşocağı ruhsatı verilen yerlerin nasıl belirlendiği, kelam konusu alanların yer seçiminde hangi ölçütleri temel alındığı, taşocaklarının ne kadar bir orman alanında, kaç adet orman alanının kaybına neden olduğu bilinmemektedir.

Maden ruhsatları, orman alanına ya da sit alanı, turizm bölgesi yahut ulusal park alanına rastlayabilmektedir. Kimi maden alanları içerisinde sit alanları olduğu görülmektedir.

Bir evvelki plan devri ile bir sonraki plan periyodu ortasında ormanın yapısında meydana gelen değişimlerle ilgili muteber bilgilerin elde edilmesi ve sağlıklı bir biçimde izlenmesi epeyce güç olmaktadır. Kimi bölgelere ilişkin bilgiler 20 yıl öncesine ilişkin olabilmektedir. Örneğin; 2015 yılına ilişkin orman alanı bilgileri gerçekte 2005-2015 yılları ortasını kapsamaktadır.

Türkiye’nin ormanlık alanı 22.7 milyon hektar olarak kabul edilmektedir. Bu tarif büsbütün türel bir tariftir. Türkiye’nin ormanlarla ilgili teknik tanımlamalarına nazaran ise bu alanın yaklaşık yarıdan biraz fazlası “verimli” orman, öteki yarısı ise “bozuk” yahut “boşluklu kapalı” orman olarak kıymetlendirilmektedir.