MİTHAT YURDAKUL Ankara

Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Dr. Cemil Ertem, yatırımların artmasıyla mali disiplinden kopulacağı algısının yanlışsız olmadığını belirterek, “Mali disiplin dediğiniz şey bir amaç değil, sonuçtur. Üretime, yatırıma, istihdama ve ihracata odaklanırsanız bizatihi gelir” dedi. Ekonomik ıslahat programının, yabancı yatırımcılar tarafından olumlu karşılandığını söz eden Ertem, “Türkiye’de bugün bir iktisat siyaseti meçhullüğü yok. Pandemi sonrasında Türkiye’nin hem bölgesinde hem de dünyada yatırım ve üretim merkezi olma pozisyonunu güçlendireceğini düşünüyorum” diye konuştu.

Ertem, Milliyet’in sorularına şu karşılıkları verdi:

– İktisatta ıslahat paketi doğrultusunda, mali disiplin ve yatırımlar ortasında nasıl bir istikrar oluşturulacak?

Sayın Cumhurbaşkanımızın açıkladığı ıslahat paketi 4 temel bileşen üzerine oturuyor. Üretim, istihdam, yatırım ve ihracat. Bu 4 temel maksada odaklanan düzenlemeler ve kurumsal – tüzel yine yapılanma temelinde yatırım – mali disiplin istikrarını de kuruyor. Örneğin ihracat potansiyeli olan KOBİ’lerin desteklenmesi, katma kıymeti yüksek, yüksek teknolojili yeni jenerasyon ihtisas hür bölgelerinin oluşturulması, Eximbank’ın yine yapılandırılması, Kredi Garanti Fonu’nun katma kıymeti yüksek üretimi ve nitelikli istihdamı uygun maliyetli selektif kredilerle destekleyecek biçimde tekrar yapılandırılması yalnız üretim tarafını destekleyen adımlar değildir.

Bu adımların güçlü formda ve vaktinde atılması, tıpkı vakitte, merkezi bütçenin gelir tarafını destekleyen yani vergi gelirlerinde sağlıklı, daima artışa yol açar.

Islahat programının yatırım başlığının temel unsurlarından biri şu; “Yatırımlarda öngörülebilirliği artırmak, bürokrasiyi azaltmak ve yatırım sürecinde karşılaşılan problemlere süratli tahliller üretmek hedefiyle özel kesim yatırımlarının korunmasına yönelik yeni bir sistem hayata geçirilecektir.”

Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi burada bakanlıklar ortasındaki uyumu yapacak merkez pozisyonundadır. Artık bu sistemin hem alt yapı olarak hem de türel üst yapı olarak hayata geçmesi, Türkiye için bir ekonomik ihtilal niteliğindedir. Burada devlet hem koordinatör hem de şahsen öncü yatırımları yapacak, piyasayı derinleştirecek, rekabeti en üste çıkartacak ve piyasa fiyat oluşumlarını sağlıklı bir halde sağlayacak oyuncudur.

Yatırımların, ulusal ve global rekabeti sağlayacak nitelikte olmasının sonucu yalnız istihdam artışı değildir, orta ve uzun vadede düşen cari açık, düşen enflasyon ve gelir – harcama istikrarını optimumda sağlayan merkezi bütçedir.

Yani sizin “mali disiplin” dediğiniz “şeyin” ta kendisidir. Bakın şu yanlış bir iktisat siyaseti ezberidir; “yatırımlar artarsa, – özel yahut kamu – mali disiplinden koparız, bütçe istikrarı bozulur” bence bunun tam aykırısı geçerlidir, yatırımlar artarsa bu yalnız istihdama deva değildir, enflasyona, bütçeye de dermandır.

Burada değerli olan Türkiye’nin üretim kaynaklarını (üretim potansiyelini) global rekabet doğrultusunda açığa çıkarmak, teknoloji bazlı artırmaktır. Bu bağlamda “mali disiplin” dediğiniz şey bir gaye değildir, bir sonuçtur. Yani üretime, yatırıma, istihdama ve ihracata odaklanırsanız bizatihi gelir.

‘İktisat siyaseti meçhullüğü yok’

– İktisatta belirlenen yol haritasına yabancı yatırımcıların ilgisi nasıl, Türkiye’deki finansal yapı ve yatırım ortamı nasıl algılanıyor?

Öncelikle şunu söylemek istiyorum, Türkiye’de bugün bir iktisat siyaseti meçhullüğü yok. Islahat programı, yabancı yatırımcımlar tarafından olumlu karşılandı.

Türkiye, dışa tam açık güçlü bir piyasa iktisadı uygulayan, Merkez Bankası’nın dalgalı kur rejimi uyguladığı bir ülkedir. Buradan taviz verilmez. Zati AK-Parti’nin bütün iktidar periyotlarında iktisat, bu temel üzerine oturmuştur ve bu bu türlü devam edecektir. Islahat programında yabancı yatırımların bilhassa direkt yabancı yatırımların artmasını sağlayacak birçok hareket planı ve adımı var. Ben pandemi sonrasında Türkiye’nin hem bölgesinde hem de dünyada yatırım ve üretim merkezi olma pozisyonunu güçlendireceğini düşünüyorum.

‘Türkiye’de enflasyon yapısal ve arz yönlü’

– Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın açıkladığı, enflasyonu ve faizleri tek haneli sayılara indirme gayeleri doğrultusunda hangi somut adımlar atılabilir?

Üretim, yatırım, istihdam ve ihracat. Birbirini destekleyen, birbirini oluşturan 4 temel bileşen. İhracattan örnek vereyim. Mart 2021 prestijiyle ihracatımız, bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran, yüzde 42.2, ithalatımız yüzde 25.8 arttı. Aylık 19 milyar dolarlık ihracata eriştik. Bu bütün vakitlerin en iyi sayısı fakat bundan da öte mart ayı dış ticaret açığımız, geçen yıla nazaran, yüzde 14.2 düştü.

Şu an ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 80.2, bu, güç hariç yüzde 90.6. Bu trendin devam etmesini bekliyoruz. Bu, orta devirde, Türkiye’nin döviz muhtaçlığını en aza indirecek buradaki şokları enflasyon tarafında bertaraf edecek, üretici fiyatlarındaki üst istikametli atakları durdurup burada stabilite sağlayacak bir gelişmedir de.

Enflasyonun en değerli ilacı, ülkenin üretim imkânlarını yerinde kullanmak, kredi plasmanlarını ve nakdî transfer düzenekleri bu tarafta kurarak istihdamı desteklemektir. Teknolojiyi ve beşeri sermayeyi en aktif bileşende kullanmak ve bunları geliştirmek üretim imkânları eğrimizi genişletir ki bu, enflasyonun, uzun vadede, yapısal istikametteki tahlil kümesini kapsar.

Türkiye’deki enflasyon yapısal ve arz istikametli bir enflasyondur. İşletmelerin yüksek üretim maliyetlerine, finansman maliyetlerine (faize) maruz kalmaları enflasyonun ana nedeni.

Öte yandan rekabetin piyasa kurallarına uygun olması, tekelci ve oligopol piyasaların mümkün olduğunca çözülmesi ve buradaki spekülatif fiyat hareketlerinin önlenmesi kıymetlidir. Bunlar da ıslahat programı kapsamında var. Faizlerin düşmesi, Türkiye’nin üretim imkanlarını aktif, verimli kullanmasıyla banka ve finans sisteminin aktif çalışmasıyla, kredi imkânlarının üretim, istihdam ve ihracat istikametli plasmanıyla, sermaye piyasalarının, mali yapının derinleşmesiyle mümkündür. Cumhurbaşkanımızın dediği üzere burada da, önümüzdeki devir değerli adımlar atılacak.

‘Doğrudan yabancı yatırım tepe yapacak’

– Önümüzdeki devirde pandeminin tesirlerine karşı iktisatta nasıl bir istihdam dayanağı ve üretim siyaseti izlenmesi öngörülüyor?

Bildiğiniz üzere pandemi devrinde Türkiye’de devletin iktisada direkt ve dolaylı katkısı/desteği tartışmasızdır. Bu periyotta direkt dayanaklar yanında kamu bankaları üzerinden de işletmeler, üreticiler, esnaf uygun kredi şartları ile desteklenmiştir. Sıhhat yatırımlarının hızlandırılmıştır.

Islahat programı

Türkiye bu periyotta vatandaşlarına en aktif, en yaygın ve fiyatsız sıhhat erişimini veren ülkedir. Lakin burada yapılan kara propaganda da tarihidir alışılmış. Türkiye, 2008 krizi dahil şu pandemi periyodunda de ayakta kalan, büyümesini, kalkınmasını, yaygın yatırımlarını sürdüren dünyadaki seçkin ülkelerden birisidir, bölgesinde de tek ülkedir. Artık “birileri” o nerde bu nerde diye soruyor, ben de söylüyorum, o sordukları her şey yerli yerinde ve ulusal iktisadın içinde. Bütün bu süreçte, 2008’den beri başta ABD ve AB merkez bankaları, dahil olmak üzere, bütün gelişmiş ülkelerin merkez bankaları trilyonlarca dolar genişleme yaptı daha doğrusu çöp varlıkları alarak para saçtı. Fed’in bilançosuna bakın çer-çöp. Yeniden de ayağa kalkamadılar.

Sıhhat sistemleri o kadar para saçmalarına karşın çöktü. Türkiye, 2008-2009’da ayaktaydı, 2010-2011’de büyümesi çift haneye vardı. Sonrasında harikulade alt yapı – sıhhat yatırımlarını yaptı, savunma endüstrisini güçlendirdi, ihracat merkezi oldu. Bugün kamu, hane halkları ve özel kesim olarak dünyanın en az borçlu ve en az riskli ülkelerinden birisiyiz. Pandemi periyodunda de Çin’le birlikte dünyanın büyüme sağlayan iki ülkesinden birisiyiz. Sıhhat sistemi çökmeyen, vatandaşlarına fiyatsız en nitelikli sıhhat hizmetini sunan tek ülkeyiz. Lakin gelinen yeri alışılmış ki kâfi görmüyoruz.

Bunun için Cumhurbaşkanımız ıslahat programını açıkladı. Cumhurbaşkanımızın açıkladığı ıslahat programında önümüzdeki devirde nasıl bir istihdam dayanağı ve üretim siyaseti izleneceğine dair çok güçlü ipuçları var. Mesela mikro ve küçük ölçekli firmalarımızdan likidite düşüncesi çekenlere yönelik istidama kattıkları her bir ek kişi için KGF kefaletiyle 100 bin TL’lik krediye erişim imkânı sağlanıyor.

Bildiğiniz üzere burada, işletme bazında azamî limit 500 bin TL (ilave 5 istihdam) bu yalnızca bir örnek bu uygulamalar, iktisadın gidişatına ve muhtaçlığa nazaran genişletebilir. Yeniden bu periyot kamu bankalarını uyguladığı ek istihdam ve çıpa kredileri işletmelerimize büyük ivme sağladı. Bu krediler, direkt istihdam ve yatırım tesiri oluşturan plasmanlardı.

Mesela Ekonomik İstikrar Kalkanı ve İşe Devam Kredileri, kamu bankalarının uyguladığı çok kıymetli dayanak kredi sistemleri oldu. Bunlar bizi ayakta tuttu ve işsizliğin artmasını önledi. Olağan ki önümüzdeki devirde yalnız kamu bankalarının değil, tüm banka sisteminin bu cins maksatlı plasmana teşvik edilmesi gerekir.

Bildiğiniz üzere ıslahat programımızda Kredi Garanti Fonu’nun yine yapılandırılması bu tarafta bir adım. Pandemi devri yalnız bizim içim değil, bütün ülkeler için çok öğretici bir tecrübe oldu ve bu devam ediyor. Bütün dünya artık bir evvelki yüzyılda kalmış iktisat siyasetleriyle devam edemeyeceğini biliyor. İşgücü piyasaları, para piyasaları ve emtia piyasaları artık çok farklı dinamiklere sahip. Esnek çalışma temel çalışma biçimi oluyor ve bu, işgücünün bütün taraflarıyla tekrar pahalanacağı manasına geliyor. Sekiz saatlik klâsik işgücü maliyet hesaplaması tarih oldu.

Çekim merkezi

Öte yandan klâsik iki temel rezerv paraya dayalı (dolar ve euro) Bretton – Woods Sistemi de bitti bitiyor. Yeni değişim sistemleri ve yeni mali ölçüm pahaları hem merkezi hem de ademi merkeziyetçi olarak devreye giriyor.

Mesela Bitcoin üzere yeni sistemler bir genel muadile evrilir mi, bu kıymetli bir soru hala… Bütün bu değişime klâsik merkez bankacılığının ne yanıt vereceğini hala öğrenemedik fakat pek geçerli olmayacağını da biliyoruz.

Öte yandan emtia ticareti, tedariki ve arzı konusunda da yeni bir periyot bu. Çok farklı arz şokları ile karşı karşıya kalabiliriz ve devletlerin buna yönelik tedbirleri süratle alması gerekir. Önümüzdeki devir birçok alanda kendi kendine yeterlilik değerli olacak.

Bence Türkiye, bu büyük değişime hazır. Öncelikle genç nüfusu ve dinamik iktisadı olan ülkeler elbet daha hazır. Türkiye, hem Cumhurbaşkanlığı Sistemi ile kendini siyaseten yeniledi ve dinamik iktisadını karşılayacak bir devlet yapısını inşa etmeye başladı hem de Cumhurbaşkanımızın vizyonu ile bölgesinde çekim merkezi oldu. Önümüzdeki devirde Türkiye, Direkt Yabancı Yatırımların tepe yaptığı seçkin ülkelerden birisi olacaktır.

Aslında açıklanan ıslahat programı da Türkiye’nin bu pozisyonunu daha da güçlendirmeye dönüktür. Şunu da ek etmek gerekir ki, bu türlü devirlerde ıslahatlar süreklilik arz eder. Türkiye’de global şartların ortaya çıkardığı ıslahat adımları süratle atacak bir ülkedir zati. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi bize bu imkânı veriyor.