Zeytinyağının dökme ve varilli olarak ihracatına yasak getirildi. Bu yasak, 31 Ekim’e kadar sürecek. Kararda pandeminin yol açtığı belirsizlik ve artan yağ talebinin tesirli olduğu belirtiliyor. Buna nazaran, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın talebiyle Ticaret Bakanlığı yasak getirdi. Zeytinyağının yalnızca ambalajlı ihracına müsaade veriliyor.

Bölümün tamamına mercek tuttuk

Zeytinyağı ihracatçıları ve üreticiler karara yansılı. İç piyasada besin enflasyonunda zeytinyağının tesiri olmadığını lisana getiren ihracatçılar, Türkiye’nin dünya zeytinyağı pazarından almak istediği hissenin da yasakla büyük bir ziyan göreceğini savunuyor.

İhracatçılar birebir vakitte yıllardır dünyanın çeşitli ülkelerinden edindikleri iş kontaklarının ve itimadın de sarsılmasından tasa ediyor.

Gelin zeytinyağında en aktüel bilgileri alırken tartışmalara mercek tutalım…

‘Eldeki hazır yağı kaybetmeme atılımı mi?’

Tarım Muharriri Ali Ekber Yıldırım, dökme yani tank ve varille yapılan ihracatın yasaklandığını belirtirken, kutulu ihracatın ise devam ettiğini hatırlattı.

Yıldırım, “Zaten kutulu ihracat teşvik ediliyor ancak bunu artırmak o denli bir günde olacak iş değil. Uzun yıllar önemli bir altyapı oluşturmanız lazım” dedi. Yıldırım’ın hususla ilgili sorulara karşılıkları ise şöyle:

Fiyat artıyor, enflasyonu tesirler mi?

Zeytinyağı için kabul edilebilir değil. İklime bağlı bu yıl üretim az. Evvelce ayçiçek yağı fiyatı, zeytinyağının 5’te biri idi. Artık çok yakın. Zeytinyağında 2-3 yıldır fiyat tıpkı.

Firmaların mutabakatları ne olacak?

İhracatçılara taahhütleri sorulmuş. Yani kontağı, mutabakatı yapılan işlerde sorun olmayacak, müsaade verilecek.

Marketler tesirli oldu mu?

Güçlü bir argüman olarak konuşuluyor. Lakin asıl neden, ‘Biz ayçiçek, kanola üzere yağı ithal etmek için her şeyi yapıyoruz, elimizdeki hazır yağı neden dökme gönderelim? Pandemide yağ stokumuzu tutalım’ halinde tabir ediliyor.

Kuraklık vurdu zeytinde ‘geç’ yağlanma oldu

Türkiye 2019 – 2020 dönemi 60 bin ton zeytinyağı ihraç etti. Bu dönem, yani Kasım 2020’den 20 Mart’a kadar ihracat 16 bin ton oldu. TÜİK’e nazaran, zeytin üretimi 2020’de yüzde 13’lük azalışla 1.3 milyon tonda kaldı. Bunun 430 bin 327 tonu sofralık zeytin oldu, 886 bin 524 bin tonu ise yağlığa ayrıldı.

Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Kurulu koordinatörlüğündeki kestirim çalışmasına nazaran, bu yıl son 7 dönemin en düşük üretimi olacak. Kuraklık nedeniyle zeytin geç yağlandı.

Zeytinyağı üretiminin 172 bin 813 ton olacağı varsayım edildi. Üretim olağan dönemlerde 230 bin ton düzeyinde gerçekleşiyor.

Dışta kopukluk yaşanacak mı?

Türkiye’nin dökme ve kutulu zeytinyağı ihracatının yarı yarıya olduğunu anlatan Anadolu Hazineleri Zeytinyağı Yöneticisi Fatih Cenikli, “Ambalajlı satış çok uzun vadeli bir süreç. Bir anda ne siz satabilirsiniz, ne de alırlar. İhracat şiddetli bir iş. Epey yıl irtibatlar kuruyorsunuz, pazarlar geliştiriyorsunuz lakin artık kopukluk olacak. 6 – 7 ay sonra o iş ortağımızı nasıl ikna edeceğiz? ‘Bu sorun bir daha yaşanır mı?’ diye sorarsa, ne cevap vereceğiz?” dedi.

‘Tüccar fiyatları çabucak düşürdü’

Ayvalık’ın ünlü zeytinyağı üreticilerinden ve Özgün Zeytincilik’in sahibi Ahmet Hatası, kararın ‘üreticinin 2021 – 2022 ve 2023 yıllarını çalacağını’ söyledi.

Cürmü, yeni dönemde iyi yağ randımanı beklediklerini vurgularken, “230 bin tonun 170 binini iç piyasa tüketiyor. 50 bin ton fazla var. 19 bini ihracata sattık. Kalanı ne olacak?

‘İhracatı yasakladım lakin şu dayanakları veriyorum’ derseniz, bir manası olur. Üretici para değil, emtia dayanağı istiyor. Çiftçi 28 liraya sızma, 20 liraya ham yağ satıyordu. Şu an 23 – 24 lira konuşuluyor. Tüccar iç pazara satacak, o da haklı. Üretici maliyetinin altına satarsa neden üretim için istekli olsun?” dedi.

‘KDV insin, litresi 2.5 TL ucuzlar’

Türkiye’deki zeytinyağı ihracatçılarının temsilcisi Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği (EZZİB) karara yansılı. EZZİB açıklamasında, “Türk zeytinyağı ihracatçılarının yıllık kontratları var. Taahhütlerini yerine getiremedikleri takdirde itibar kaybına uğramanın yanında, önümüzdeki yıllarda da bu müşterileriyle çalışmalarının yolu kapatılmış olacak” denildi.

Türkiye’de kişi başı yağ tüketiminin 17 litre olduğuna dikkati çeken EZZİB, “Zeytinyağı bu tüketimden 2 litre hisse alıyor. Zeytinyağı fiyatlarının düşmesi ve tüketiminin daha da artması için teklifimiz zeytinyağında yüzde 8 olan KDV’nin yüzde 1’e indirilmesi. Bu sayede litrede 2.5 lira civarında rahatlama ortaya çıkar” görüşünü paylaştı.